-Sistem kekeluargaan-
Dalam sistem Adat Temenggung, sistem kekeluargaan bercorak seimbang iaitu kedudukan keluarga sebelah ibu dan bapa sama penting. Adat Temenggung membenarkan perkahwinan dengan sesiapa sahaja asalkan tidak bercanggah dengan hukum syarak. Larangan perkahwinan dikenakan berdasarkan hukum syarak termasuklah berkahwin dengan orang yang mempunyai pertalian darah, perempuan yang bersaudara, orang yang bukan beragama Islam, saudara sepersusuan dan perempuan yang dicerai setelah perempuan itu berkahwin dan bercerai dengan suami yang lain.
Pengelompokan masyarakat tidak wujud dalam Adat Temenggung. Dengan kata lain, dalam susunan Adat Temenggung tidak terdapat sistem yang bercorak kesukuan seperti Adat Perpatih. Sebelum perkahwinan diadakan, upacara peminangan akan diadakan terlebih dahulu. Jika persetujuan telah dicapai dalam proses peminangan, maka persetujuan itu akan diikatkan dengan peraturan adat. Jika satu pihak itu mungkir janji, maka hendaklah dibayar ganti rugi mas kahwin dan wang hantaran. Manakala jika pihak perempuan mungkir janji, maka harus dipulangkan hadiah pertunangan dan bayaran ganti rugi yang dipersetujui.
Dalam Adat Temenggung, kaum lelaki menjadi ketua keluarga dan nasab keturunan dikira daripada sebelah bapa. Adat Temenggung memberi keutamaan yang sama kepada pihak lelaki dan perempuan, tetapi pihak lelaki dilebihkan mengikut hukum syarak.
-Sistem pewarisan harta-
Mengikut sistem Adat Temenggung, lelaki berhak mewarisi harta yang lebih banyak daripada wanita. Dengan kata lain, jurai sebelah bapa lebih diutamakan. Jika berlaku perceraian, pembahagian harta antara suami dan isteri akan dilaksanakan mengikut hukum syarak. Adat Temenggung menjelaskan bahawa harta yang didapati semasa perkahwinan dikenali sebagai harta sepencarian yang kebiasaannya berkaitan dengan tanah. Harta sepencarian bagi isteri yang diceraikan akan dibahagikan secara sama rata. Jika isteri yang dicerai tidak bekerja, maka ia berhak mendapat satu pertiga bahagian sahaja. Jika penceraian itu atas permintaan suami, maka si suami mestilah menyediakan nafkah selama tiga bulan dan harta sepencarian haruslah dibahagi. Senjata dan alat-alat daripda besi diberi kepada suami dan peralatan rumah menjadi milik isteri. Pihak isteri juga berhak mendapatkan rumah atau kebun, manakala hutang-hutang dan cukai-cukai kepada suami.
Sebaliknya, jika penceraian disebabkab oleh perangai buruk isteri, maka si isteri hanya kehilangan tempat tinggal dan undang-undang menetapkan bahawa si suami harus membayar sejumlah tertentu emas. Jika penceraian anatara suami dan isteri disebabkan isteri meminta cerai kerana tiga kali mendapati perangai buruk suami dan telah berjaya mendapatkan cerai, isteri tersebut harus menebus dirinya dengan memulangkan tempat tinggal, sementara harta yang berpindah milik terserah kepada suami.
-Sistem pemerintahan-
Dari segi pemerintahan, Adat Temenggung mengamalkan sistem pemerintahan yang bercorak autocrat iaitu raja mempunyai kuasa mutlak. Raja dilantik berdasarkan keturunan dan perlantikan dilaksanakan menerusi upacara pertabalan. Seseorang raja yang mangkat akan digantikan oleh puteranya yang sulung. Jika raja tersebut tidak mempunyai putera, hak pewarisan takhta akan jatuh kepada adinda lelakinya. Namun, jika kedua-duanya tiada barulah Raja Bendahara akan dilantik menjadi Sultan.
Menerusi Adat Temenggung, raja-raja Melayu diperuntukkan dengan keistimewaan khas seperti unsur daulat dan derhaka yang tidak boleh dinikmati oleh golongan lain. Raja-raja dipercayai mempunyai kuasa sakti dan sesiapa yang melanggar perintah raja akan menerima hukuman yang berat, termasuklah hukuman bunuh. Adat Temenggung juga menperuntukkan kuasa kepada golongan pembesar. Bendahara merupakan ketua tadbir tinngi selepas kuasa raja. Bendahara kebiasaannya terdiri daripada kerabat diraja. Laksamana pula merupakan pegawai yang bertanggungjawab menjaga keamanan khususnya di lautan. Bendahari pula bertugas sebagai pegawai yang bertanggungjawab dalam menguruskan hal ehwal kewangan negeri. Syahbandar pula menjaga pelabuhan dan seterusnya hulubalang yang merupakan ketua perajurut. Hulubalang biasanya terdiri daripada tokoh-tokoh perajurut yang pintar dan cekap dalam teknik peperangan.
Jajahan pula ditadbir oleh pembesar-pembesar kerajaan yang ditugaskan untuk memungut cukai dan menjaga keamanan di daerah-daerah. Biasanya pembesar yang berkuasa akan dilantik dalam kalangan kerabat diraja yang bergelar Tengku. Jawatan yang terakhir dalam sistem Adat Temenggung ialah Penghulu. Penghulu berperanan dalam mentadbir kampung dan sekaligus berperanan dalam membantu pembesar di jajahan.
-Pelaksanaan Undang-undang-
Dari segi pelaksanaan undang-undang, Adat Temenggung meletakkan undang-undang bagi tujuan menghukum dan berpegang kepada prinsip pembalasan. Ini bertujuan memberi amaran dan iktibar kepada orang lain serta member pembalasan kepada pesalah. Adat Temenggung memperuntukkan suatu hukuman yang keras dan kaedah ini dianngap akan meninggalkna kesan kepada orang lain.
Hukuman mati adalah hukuman yang paling berat dan hukuman ini dijatuhkan terhadap kesalah membunuh, memfitnah atau menderhaka kepada raja.Namun, hukuman ini tidak dilakukan sewenang-wenangnya tetapi diubahsuai mengikut keadaan masyarakat setempat serta memerlukan bukti yang kukuh terhadap sesuatu kesalahan. Misalnya, hukum Kanun Melaka memberi kelonggaran hukuman bagi seseorang yang mencuri sedikit wang daripada dibunuh kepada dipotong tangan sahaja.
Dari segi prosedur membuktikan kesalahan, undang-undang dalam Adat Temenggung memerlukan bukti yang berbentuk keterangan yang disokong dengan butir-butir yang terperinci untuk membuktikan seseorang itu bersalah atau sebaliknya. Dari segi kuasa menjalankan sesuatu hukuman terletak pada Sultan, semua pembesar dan termasuk penghulu. Namun, bagi kesalahan yang serius atau jumlah dendanya melebihi $ 25.00, hanya Sultan berhak membuat keputusan.
Sunday, January 24, 2010
Apa itu adat Temenggung?
Menurut R.J. Wilkinson, beliau menghuraikan bahawa sistem Adat Temenggung berasal dari kerajaan Palembang atau Srivijaya yang wujud sekitar 900-1375 Masihi 8 . Adat Temenggung ialah adat yang berbeza daripada Adat Perpatih. Adat ini dibawa ke Tanah Melayu melalui Palembang, Sumatera. Adat Temenggung merupakan adat yang tidak bertulis kerana undang-undang ini tidak diperkenal atau diluluskan oleh mana-mana badan perundangan. Adat ini berbentuk autokratik kerana prinsip umumnya disusun oleh seorang ketua Melayu ( Datuk Ketemenggungan) di bawah pengaruh kerajaan Hindu di Palembang. Adat ini kemudiannya disokong oleh putera-putera raja Melayu sehingga menjadi suatu kuasa adat yang kukuh dan boleh dikuatkuasakan 9 .
Di Semenanjung Tanah Melayu, negeri-negeri yang mengamalkan Adat Temenggung ialah Perlis, Kedah, Pahang, Perak, Johor, Kelantan dan Terengganu. Adat Temenggung adalah adat Melayu yang dipengaruhi oleh kebudayaan Hindu. Namun, apabila raja-raja Melayu memeluk agama Islam, undang-undang Islam banyak mempengaruhi adat ini. Istilah-istilah lain yang boleh diberi kepada Adat Temenggung ialah Adat Kampung, Adat Mukim dan Adat Ketua.
Adat Temenggung banyak dipengaruhi oleh agama Islam terutama dari segi sistem perkahwinan dan pewarisan harta. Undang-undang Perak, Undang-undang Pahang, Undang-undang Johor semuanya memperlihatkan pemakaian Adat Temenggung yang sudah bercampur antara pengaruh Hindu dan juga ajaran Islam. Adat ini masih menjadi adat resam sehingga kini di Tanah Melayu.
_______________________
8 R.J. Wilkinson, Malay Law, AMS Press, New York, 1908, hlm 45
9 Ismail Ahmad, Masyarakat dan Budaya Melayu, hlm 117-118
Di Semenanjung Tanah Melayu, negeri-negeri yang mengamalkan Adat Temenggung ialah Perlis, Kedah, Pahang, Perak, Johor, Kelantan dan Terengganu. Adat Temenggung adalah adat Melayu yang dipengaruhi oleh kebudayaan Hindu. Namun, apabila raja-raja Melayu memeluk agama Islam, undang-undang Islam banyak mempengaruhi adat ini. Istilah-istilah lain yang boleh diberi kepada Adat Temenggung ialah Adat Kampung, Adat Mukim dan Adat Ketua.
Adat Temenggung banyak dipengaruhi oleh agama Islam terutama dari segi sistem perkahwinan dan pewarisan harta. Undang-undang Perak, Undang-undang Pahang, Undang-undang Johor semuanya memperlihatkan pemakaian Adat Temenggung yang sudah bercampur antara pengaruh Hindu dan juga ajaran Islam. Adat ini masih menjadi adat resam sehingga kini di Tanah Melayu.
_______________________
8 R.J. Wilkinson, Malay Law, AMS Press, New York, 1908, hlm 45
9 Ismail Ahmad, Masyarakat dan Budaya Melayu, hlm 117-118
Apa itu hukum adat?
Hukum adat, peraturan dan undang-undang merupakan aspek kehidupan masyarakat yang penting kerana aspek ini menjamin kestabilan dan keselamatan negara. Adat bermaksud peraturan yang diamalkan oleh sesebuah masyarakat secara turun-temurun sehingga menjadi hukum yang mesti dipatuhi oleh semua. Miasalnya, seseorang yang ingin menghadap Sultan mesti berpakaian lengkap, berpancung dan berkeris di depan. Dia tidak akan dibenarkan mengadap sekiranya berkeris di belakang. Adat seperti ini tidak pernah tertulis tetapi menjadi undang-undang di istana. Undang-undang tersebut dinamakan hukum adat. Hukum adat berdasarkan dua sumber iaitu resam atau turun-temurun dan hukum syarak mengikut mazhab Shafie. Dua jenis hukum adat di Tanah Melayu ialah Adat Perpatih dan Adat Temenggung. Hukum Adat tidak pernah ditulis tetapi dihafal oleh Ketua Adat.
Hukum Adat merangkumi segala aspek kehidupan masyarakat, peraturan dan resam, akhlak dan adat istiadat. Kedua-dua Adat Perpatih dan Adat Temenggung berasal dari utara Sumatera. Menurut Terombo atau ‘ Lagu asal usul adat ’ , terdapat dua orang adik-beradik iaitu Datuk Ketemenggungan dan Datuk Perpatih Nan Sebatang. Datuk Ketemenggungan yang berkuasa di Palembang telah membuat undang-undangnya sendiri iaitu Adat Temenggung, sementara Datuk Perpatih Nan Sebatabg yang berkuasa di Pagar Ruyung telah membuat undang-undangnya sendiri yang dinamakan Adat Perpatih.
Hukum Adat merangkumi segala aspek kehidupan masyarakat, peraturan dan resam, akhlak dan adat istiadat. Kedua-dua Adat Perpatih dan Adat Temenggung berasal dari utara Sumatera. Menurut Terombo atau ‘ Lagu asal usul adat ’ , terdapat dua orang adik-beradik iaitu Datuk Ketemenggungan dan Datuk Perpatih Nan Sebatang. Datuk Ketemenggungan yang berkuasa di Palembang telah membuat undang-undangnya sendiri iaitu Adat Temenggung, sementara Datuk Perpatih Nan Sebatabg yang berkuasa di Pagar Ruyung telah membuat undang-undangnya sendiri yang dinamakan Adat Perpatih.
Apa yang dimaksudkan dengan adat yang sebenar adat?
Adat yang berpunca daripada pengertian manusia terhadap kewujudan dan sifat alam tabii (nature). Berdasarkan pengertian ini maka muncullah ungkapan-ungkapan seperti ‘ adat api membakar ’ atau ‘ adat air basah ’ . Tabiat sesuatu adalah unsur kewujudan benda atau keadaan itu yang membezakannya daripada benda atau keadaan lain. Inilah sebenarnya adat, sesuatu yang tidak dapat disangkal sebagai sifat kewujudan. Tanpa sifat ini benda atau keadaan itu tidak wujud seperti keadaannya semula jadi.
Manusia Alam Melayu membuat penyesuaian dengan alam berdasarkan pengetahuan terhadap nature atau adat ‘ adat yang sebenar adat ’ yakni hukum tabii. Dari ini muncul sistem kepercayaan yang tegas dan formal terhadap alam, kuasa alam dan fungsi alam. Dalam tanggapan mereka seluruh alam itu menjadi ‘ hidup ’ ( animate ) dan nyata, mengandungi makhluk dan kuasa yang mempunyai hubungan dengan manusia dalam suatu susunan kosmologi tinggi-rendah. Dengan itu, satu cara hubungan yang teratur diadakan berdasarkan sikap hormat dan saling bergantungan antara manusia dan alam. Satu rangka sikap ynag terpancar dalam sistem taboo atau pantang diwujudkan untuk mengatur hubungan hormat itu. Satu himpunan ilmu kepawangan, kebomohan dan kedudukan ditimbulkan bagi memastikan hubungan itu sentiasa seimbang dan tenteram. Di sinilah fungsi watak-watak masyarakat yang memegang peranan pawang, dukun, belian atau manang dan bobohizan. Mereka berfungsi penuh menghubungkan alam manusia atau alam sosial dan pengalaman pancaindera dengan alam ghaib melalui jampi, serapah dan mantera.
Bukan sahaja perantara alam ghaib ini mengetahui tentang benda dan sumber alam seperti tumbuh-tumbuhan, haiwan dan ciri-ciri alam tabii seperti air, api, angin dan sebagainya bahkan mereka mempunyai pengetahuan dan kekuatan untuk berhubungan dengan makhluk ghaib yang terdapat dalam kosmologi masyarakat mereka. Mereka adalah orang tengah dan titik pertemuan antara dua alam- sosial dan simbolik. Mereka inilah yang sentiasa menjadi ahli teori dan ideologist sistem adat masyarakat mereka.
Dalam masyarakat Alam Melayu, hubungan dengan alam sentiasa dijaga supaya seimbang dan tenteram oleh kelakuan manusia yang oleh mencemar atau merubah keseimbangan dan ketenteraman hubungan dengan makhluk ghaib yang menjadi pernyataan atau manifestasi kepada hidupnya alam. Sistem pantang larang memastikan supaya kelakuan atau tabiat manusia sentiasa hormat terhadap kewujudan alam Apabila berlaku perlanggaran terhadap adat uang mengatur hubungan manusia dengan alam lalu mempengaruhi keseimbangan hubungan, seperti berlakunya perlanggaran pantang larang, perlakuan ‘ kelintasan ’atau sebagainya maka suatu siri upacara perlu diadakan oleh ‘ pawang ’ , bomoh atau manang untuk memujuk makhluk ghaib dan memgembalikan keadaan hubungan yang sentosa antara dua alam.
Demikianlah timbul adat, istiadat dan upacara ‘ perubatan ’ mengubati sakit yang telah dikenakan terhadap seorang manusia yang melanggar hubungan baik itu. Dalam bentuk yang amat berpanjangan seorang pawang atau manang mengadakan upacara seperti ‘ main puteri ’ di Kelantan, ‘ berkebas ’ di Melaka, ‘ berayun ’ atau ‘ bebelian ’ di Sarawak atau ‘ bobohizan ’ di Sabah untuk menghubungi watak alam ghaib, memujuk, memuji dan meminta dengan jaminan baru bahawa hal ini tidak dilakukan lagi, pinta dimaafi dan membantu supaya sembuh dan sentosa. Seorang pawang atau bomoh Melayu akan sentiasa membawa jampi atau mantera dengan ayat-ayat ‘ aku tahu asalmu ’ apabila meminta atau menghalau anasir sakit daripada makhluk ghaib. Adat adalah law of nature yang kekal dan tidak berubah7 .
___________________________________
7 Zainal Abidin Borhan, Adat Istiadat Melayu Melaka, Institut Kajian Sejarah dan Patriotisme Malaysia, Kerajaan Negeri Melaka, Akademi Pemgajian Melayu, Universiti Malaya, 1996, hlm 3-5
Manusia Alam Melayu membuat penyesuaian dengan alam berdasarkan pengetahuan terhadap nature atau adat ‘ adat yang sebenar adat ’ yakni hukum tabii. Dari ini muncul sistem kepercayaan yang tegas dan formal terhadap alam, kuasa alam dan fungsi alam. Dalam tanggapan mereka seluruh alam itu menjadi ‘ hidup ’ ( animate ) dan nyata, mengandungi makhluk dan kuasa yang mempunyai hubungan dengan manusia dalam suatu susunan kosmologi tinggi-rendah. Dengan itu, satu cara hubungan yang teratur diadakan berdasarkan sikap hormat dan saling bergantungan antara manusia dan alam. Satu rangka sikap ynag terpancar dalam sistem taboo atau pantang diwujudkan untuk mengatur hubungan hormat itu. Satu himpunan ilmu kepawangan, kebomohan dan kedudukan ditimbulkan bagi memastikan hubungan itu sentiasa seimbang dan tenteram. Di sinilah fungsi watak-watak masyarakat yang memegang peranan pawang, dukun, belian atau manang dan bobohizan. Mereka berfungsi penuh menghubungkan alam manusia atau alam sosial dan pengalaman pancaindera dengan alam ghaib melalui jampi, serapah dan mantera.
Bukan sahaja perantara alam ghaib ini mengetahui tentang benda dan sumber alam seperti tumbuh-tumbuhan, haiwan dan ciri-ciri alam tabii seperti air, api, angin dan sebagainya bahkan mereka mempunyai pengetahuan dan kekuatan untuk berhubungan dengan makhluk ghaib yang terdapat dalam kosmologi masyarakat mereka. Mereka adalah orang tengah dan titik pertemuan antara dua alam- sosial dan simbolik. Mereka inilah yang sentiasa menjadi ahli teori dan ideologist sistem adat masyarakat mereka.
Dalam masyarakat Alam Melayu, hubungan dengan alam sentiasa dijaga supaya seimbang dan tenteram oleh kelakuan manusia yang oleh mencemar atau merubah keseimbangan dan ketenteraman hubungan dengan makhluk ghaib yang menjadi pernyataan atau manifestasi kepada hidupnya alam. Sistem pantang larang memastikan supaya kelakuan atau tabiat manusia sentiasa hormat terhadap kewujudan alam Apabila berlaku perlanggaran terhadap adat uang mengatur hubungan manusia dengan alam lalu mempengaruhi keseimbangan hubungan, seperti berlakunya perlanggaran pantang larang, perlakuan ‘ kelintasan ’atau sebagainya maka suatu siri upacara perlu diadakan oleh ‘ pawang ’ , bomoh atau manang untuk memujuk makhluk ghaib dan memgembalikan keadaan hubungan yang sentosa antara dua alam.
Demikianlah timbul adat, istiadat dan upacara ‘ perubatan ’ mengubati sakit yang telah dikenakan terhadap seorang manusia yang melanggar hubungan baik itu. Dalam bentuk yang amat berpanjangan seorang pawang atau manang mengadakan upacara seperti ‘ main puteri ’ di Kelantan, ‘ berkebas ’ di Melaka, ‘ berayun ’ atau ‘ bebelian ’ di Sarawak atau ‘ bobohizan ’ di Sabah untuk menghubungi watak alam ghaib, memujuk, memuji dan meminta dengan jaminan baru bahawa hal ini tidak dilakukan lagi, pinta dimaafi dan membantu supaya sembuh dan sentosa. Seorang pawang atau bomoh Melayu akan sentiasa membawa jampi atau mantera dengan ayat-ayat ‘ aku tahu asalmu ’ apabila meminta atau menghalau anasir sakit daripada makhluk ghaib. Adat adalah law of nature yang kekal dan tidak berubah7 .
___________________________________
7 Zainal Abidin Borhan, Adat Istiadat Melayu Melaka, Institut Kajian Sejarah dan Patriotisme Malaysia, Kerajaan Negeri Melaka, Akademi Pemgajian Melayu, Universiti Malaya, 1996, hlm 3-5
Apa itu adat?
Adat berasal daripada nenek moyang orang-orang Melayu. Adat diamalkan sekitar 2000 tahun dan berkembang bersama-sama dengan seluruh proses peradaban dan ketamadunan Melayu. Adat bukan sekadar kebiasaan,keresaman tetapi cara hidup.Pepatah mengatakan “ Hidup Dikandung Adat, Mati Dikandung Tanah ’ . Adat bukan sahaja diamalkan oleh orang Melayu sahaja tetapi melibatkan juga kaum peribumi lain seperti Temuan, Jakun, Negrito dan sebagainya. Adat diertikan sebagai cara,kaedah atau peraturan melakukan sesuatu dalam kehidupan seharian. Dalam kamus susunan Clifford dan Swettenham ( 1896, Part 1: 1-2) dijelaskan konsep adat iaitu adat [ berasal daripada bahasa Arab ] yang bermaksud cara kebiasaan, cara menggunakan sesuatu, kelakuan, tabiat, cara-lagak, gaya, upacara, acara, keramaian, peraturan lama atau undang-undang 1 .
Menurut Kamus Dewan, adat bermaksud sesuatu peraturan yang diamalkan secara turun-temurun di dalam masyarakat sehingga menjadi hukum dan peraturan yang harus dipatuhi 2 . Etimologi perkataan adat berasal daripada perkataan Arab iaitu “ Adah ” yang beerti kebiasaan atau sesuatu perbuatan secara berulang-ulang lalu menjadi kebiasaan yang tetap dihormati orang, maka kebiasaan itu menjadi adat 3 .
_____________________________________
1 Anwar Din, Kesusasteraan dan Kebudayaan Melayu, Pusat Pengajian Bahasa, Januari 2007, hlm 24-25
2 Dr.Teuku Iskandar, Kamus Dewan, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 1984, hlm 56
3 S.Gazalba, Penghantar Kebudayaan sebagai Ilmu, Pustaka, Jakarta,1990,hlm 296
Menurut Kamus Dewan, adat bermaksud sesuatu peraturan yang diamalkan secara turun-temurun di dalam masyarakat sehingga menjadi hukum dan peraturan yang harus dipatuhi 2 . Etimologi perkataan adat berasal daripada perkataan Arab iaitu “ Adah ” yang beerti kebiasaan atau sesuatu perbuatan secara berulang-ulang lalu menjadi kebiasaan yang tetap dihormati orang, maka kebiasaan itu menjadi adat 3 .
_____________________________________
1 Anwar Din, Kesusasteraan dan Kebudayaan Melayu, Pusat Pengajian Bahasa, Januari 2007, hlm 24-25
2 Dr.Teuku Iskandar, Kamus Dewan, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 1984, hlm 56
3 S.Gazalba, Penghantar Kebudayaan sebagai Ilmu, Pustaka, Jakarta,1990,hlm 296
Faktor-faktor Orang Melayu Menentang Malayan Union
1.0 PENGENALAN
Malayan Union ialah satu bentuk perlembagaan baharu bagi seluruh Tanah Melayu yang telah dirancang oleh kerajaan British di London selepas Perang Dunia Kedua. Perlembagaan baharu itu bukan sahaja mengubah bentuk pemerintahan Tanah Melayu dan membuka taraf kerakyatan yang sama (Cannon Citizenship) kepada seluruh penduduk Tanah Melayu, tetapi yang paling bencana menghapuskan terus kedaulatan raja dan taraf Tanah Melayu sebagai negeri di bawah naungan kepada taraf Tanah Jajahan Takluk British. 1
Cadangan untuk Malayan Union diumumkan oleh Edward Gent iaitu Penolong Setiausaha Rendah Tetap bagi Tanah Jajahan Takluk British buat pertama kali di Parlimen United Kingdom pada Januari 1944. Pada musim bunga 1944, Pejabat Kolonial menjemput Sir Harold MacMichael untuk pergi ke Tanah Melayu bagi mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu. Beliau hanya mengambil masa selama 22 hari untuk mendapatkan tandatangan ke semua pemerintah Tanah Melayu. Pada 21 Disember 1945, setiap Sultan atau Pemangku Raja telah memeterai perjanjian yang baharu dengan Sir Harold MacMicheal.
Setelah menerima perjanjian-perjanjian itu, pihak British mendedahkan rancangan Malayan Union dalam satu Kertas Putih pada akhir bulan Januari 1946. Gazzette atau Warta Kerajaan British yang mengandungi butir-butir berkenaan dengan penubuhan Malayan Union di Tanah Melayu telah disiarkan oleh pihak berkuasa Pentadbiran tentera British (BMA) di Tanah Melayu untuk pengetahuan seluruh penduduk Tanah Melayu. Sebaik sahaja tersiar Warta Kerajaan British itu, seluruh bangsa Melayu telah terkejut dan merasa Kertas Putih itu adalah satu cabaran yang tajam sehingga menyentuh maruah bangsa Melayu. Penentangan orang Melayu terhadap Malayan Union adalah sangat kuat sehingga rancangan itu tidak dapat dikuatkuasakan dengan sepenuhnya.
_______________________________
1 Ibrahim Mahmood, Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu, Pustaka Antara, Kuala Lumpur, 1981, hlm 43
2.0 ISI KANDUNGAN KERTAS PUTIH
Negeri-negeri yang bersabit dengan kenyataan ini yang pertamanya mengandungi Koloni Negeri-negeri Selat iaitu Singapura, Pulau Pinang dan Melaka di dalam Semenanjung Tanah Melayu, Labuan di pantai Utara Borneo dan Pulau Christmas serta Pulau-pulau Cocos di sebelah Selatan Sumatera. Kedua, negeri-negeri Melayu yang bersekutu iaitu Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang di dalam Semenanjung Tanah Melayu. Ketiga, negeri-negeri Melayu yang tidak bersekutu iaitu Johor, Kedah, Kelantan, Terengganu, dan Perlis juga termasuk dalam Semenanjung Tanah Melayu.
Jajahan negeri-negeri Selat sebelum diduduki Jepun adalah dengan tepat terletak di bawah pentadbiran British. Adapun di dalam negeri-negeri Melayu, kuasa British terletak di dalam perjanjian yang diadakan dengan raja-raja Melayu iaitu setiap orang raja mempunyai hak kerajaan di dalam negerinya sekalipun tiap-tiap seorang daripada mereka terpaksa menerima nasihat British dalam semua perkara kecuali dalam perkara-perkara agama Islam dan adat istiadat Melayu.
Pekerjaan menyatukan pentadbiran adalah di bawah tugas Gabenor Negeri-negeri Selat sebagai Pesuruh Jaya Tinggi ( High Commisioner ) bagi negeri-negeri Melayu. Gabenor Negeri-negeri Selat memegang terus pentadbiran Tanah-tanah Jajahan ( koloni ). Sebaliknya, atas perkara-perkara yang berkenaan dengan Negeri-negeri Melayu Bersekutu mereka menjalankan kerja menerusi British Resident di setiap buah negeri daripada empat buah negeri menerusi Federal Secretary di Ibu Pejabat Kerajaan Bersekutu ( Kuala Lumpur ). Pesuruh Jaya Tinggi British juga menjalankan tugasnya dengan meletakkan seorang penasihat dalam menyelesaikan urusan-urusan di setiap Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu.
Undang-undang di dalam koloni telah digubal oleh Majlis Mesyuarat Undangan Negeri-negeri Selat. Undang-undang di dalam negeri-negeri Melayu oleh Federal Council (Majlis Mesyuarat Negeri-negeri Melayu Bersekutu). 2
______________________________
2 A. H. Edrus, Peristewa-peristewa Siasah di Tanah Melayu, Geylang Road, Singapore, 1962, hlm 10-11
3.0 PERINGKAT MEMPERKENALKAN MALAYAN UNION
Cadangan untuk rancangan Malayan Union diumumkan oleh Edward Gent iaitu Penolong Setiausaha Rendah Tetap bagi Tanah Jajahan British yang dilaksanakan buat pertama kalinya di Parlimen United Kingdom pada Januari 1944. Wilayah-wilayah Borneo juga dimasukkan dalam rancangan yang asal tetapi kemasukan itu kemudian dikeluarkan daripada cadangan yang terakhir kerana ketidaksediaan pihak kerajaan Borneo yang pada masa itu masih lagi berada dalam keadaan yang kurang stabil. Pada musim bunga 1944, Pejabat Kolonial menjemput Sir Harold MacMichael untuk pergi ke Tanah Melayu bagi mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu. Sir Harold Macmicheal bukanlah seorang yang arif tentang Tanah Melayu kerana beliau tidak pernah berkhidmat di Tanah Melayu. Namun, kerajaan British yang kerap menerima maklumat yang salah mengenai Tanah Melayu dan orang Melayu percaya bahawa Sir MacMicheal pernah berkenalan baik dengan beberapa putera-putera dari Tanah Melayu.
Pemerintahan Tentera British ( BMA ) merupakan masa yang paling sesuai bagi MacMichael untuk mendapatkan tandatangan daripada Raja-raja Melayu kerana keadaan ketenteraan amat sesuai dijadikan asas ugutan untuk mendapatkan tandatangan Raja-raja Melayu. Beliau hanya mengambil masa selama 22 hari untuk mendapatkan tandatangan daripada semua pemerintah Tanah Melayu hasil daripada ugutan yang amat bersesuaian dengan keadaan pada masa itu. Pada 3 September 1945, ketika pihak British sedang menjalani pendudukan semula di Tanah Melayu, Kabinet British memberikan kebenaran untuk dasar Tanah Melayu yang baru dan bersetuju dengan misi MacMichael.
Memperoleh tandatangan daripada Sultan-sultan tidak begitu susah seperti yang dijangka. MacMichael telah bertindak memaksa Sultan-sultan Melayu untuk menerima cadangan-cadangan pihak British dan tidak memberikan masa untuk baginda-baginda berunding dengan majlis masing-masing, malah Sultan yang enggan menandatangani perjanjian tersebut diugut akan digantikan dengan Sultan yang lain di atas tuduhan bekerjasama dengan Jepun semasa Perang Dunia Kedua. Pada 21 Disember, setiap Sultan atau Pemangku Raja telah memeterai perjanjian yang baru dengan Sir Harold MacMicheal. Bagaimanapun, sebilangan daripada Sultan-sultan itu menyatakan keraguan terhadap syarat-syarat perjanjian tersebut, tetapi disebabkan oleh ugutan yang mendakwa baginda-baginda Sultan memainkan peranan semasa pendudukan Jepun di Tanah Melayu telah memaksa Sultan-sultan itu untuk merelakan Malayan Union atas dasar menunjukkan kesetiaan mereka kepada pihak British dan mereka juga bimbang akan kehilangan takhta. Tanpa disedari oleh Sultan-sultan ini ialah semua perjanjian terdahulu yang mengakui hak kedaulatan Sultan-sultan Melayu dimansuhkan. Dengan itu, kepura-puraan pihak British bahawa mereka ingin membantu Sultan-sultan Melayu untuk memerintah dianggap benar sedangkan pihak British hanya mempergunakan pemerintah Melayu demi kepentingan pihak mereka.
Setelah menerima perjanjian-perjanjian itu, pihak British mendedahkan rancangan Malayan Union dalam suatu Kertas Putih pada akhir bulan Januari 1946 berserta Kertas Putih satu lagi usul telah dikeluarkan iaitu pembatalan undang-undang Negeri-negeri Selat ( NNS ) dan Negeri-negeri Melayu Bersekutu yang wujud sebelum ini dan digantikan dengan Kesatuan Malaya yang baharu iaitu Malayan Union.
4.0 RASIONAL PENUBUHAN GAGASAN MALAYAN UNION
Seawal tahun 1942, kerajaan British telah menubuhkan Unit Perancangan Tanah Melayu di United Kingdom. Tujuan unit ini ditubuhkan adalah untuk menyediakan pembinaan semula Tanah Melayu selepas tamatnya Perang Dunia Kedua. Unit perancangan tersebut dinamakan sebagai Malayan Planning Unit ( MPU ) yang diketuai oleh Mejar- General Ralph Hone. Hone diberi tugas untuk merangka satu bentuk pentadbiran baharu untuk Tanah Melayu selepas perang berakhir. Selepas perbincangan berlaku, cadangan untuk penggabungan Negeri-negeri Melayu Bersekutu, Negeri-negeri Melayu Tak Bersekutu, Pulau Pinang dan Melaka menjadi Malayan Union telah diusulkan.
Rancangan Malayan Union mengekalkan Singapura sebagai suatu tanah jajahan yang berasingan. Pengasingan ini berlaku kerana British takut berlaku penentangan daripada orang Melayu terhadap penyertaan Singapura dan sekaligus akan menjejaskan penerimaan orang Melayu terhadap rancangan tersebut. Terdapat kesangsian tradisional yang timbul dalam kalangan peniaga-peniaga Tanah Melayu yang menyatakan sektor perniagaan Singapura akan menjejaskan kepentingan mereka. Selain itu, pihak British juga takut pelaksanaan dasar kewarganegaraan yang liberal akan menimbulkan kegusaran dan ketakutan dalam kalangan pemimpin-pemimpin Melayu kerana bilangan orang Cina Singapura yang besar. Bagaimanapun, kerajaan British juga hendak menjadikan Singapura sebagai sebuah pangkalan tentera laut untuk tujuan pelaksanaan operasi di Timur Jauh. Namun, tujuan utama Brirish mengecualikan penyertaan Singapura ke dalam Malayan Union adalah kerana kepentingan ekonomi British di Singapura, kedudukan strategik Singapura sebagai pelabuhan dan pelbagai faktor lain yang berteraskan kepada kegiatan ekonomi sehingga mendorong British untuk mengekalkan Singapura sebagai kononnya Tanah Jajahan London.
Kebanyakan buku-buku Inggeris menyatakan salah satu sebab yang membawa kepada rancangan pembentukan Malayan Union adalah berhubungan dengan hasrat kerajaan British untuk menyediakan Tanah Melayu ke arah kemerdekaan. Keadaan ini dilihat sebagai satu kewajaran kerana pihak British telah menandatangani Piagam Atlantik pada 14 Ogos 1941 yang mengisytiharkan bahawa semua negara di dunia berhak untuk menentukan dan memerintah negara sendiri dalam erti kata lain ialah ‘ Merdeka ’. Maka, pihak Britain terikat untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu. Bagaimanapun, banyak pihak di Tanah Melayu ketika itu mempercayai bahawa rancangan itu hanya menukarkan taraf negeri-negeri Melayu daripada sebuah negeri naungan menjadi sebuah tanah jajahan British. Keadaan ini dapat dilihat sebagai satu usaha untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu, sedangkan kuasa Sultan-sultan dan pemerintah Tanah Melayu telah dilucutkan melalui pembentukan Malayan Union.
5.0 BUTIRAN UTAMA MALAYAN UNION
Rancangan Malayan Union yang akan melibatkan Negeri-Negeri Selat, tetapi tidak termasuk Singapura dan akan terdiri daripada Majlis Perundangan dan Majlis Mesyuarat Kerajaan yang diketuai oleh seorang Gabenor British. Sultan-sultan Melayu masih mengekalkan kedudukan masing-masing tetapi dalam bidang kuasa yang sangat terhad, iaitu berkaitan tentang agama Islam dan adat Istiadat orang Melayu sahaja. Sebaliknya, pihak British akan terus memerintah melalui sebuah majlis penasihat yang diluluskan oleh gabenor Malayan Union. Kerajaan Malayan Union akan mengambil alih semua aset negeri-negeri Melayu, kecuali aset yang berkaitan dengan agama Islam dan harta peribadi sultan-sultan. Di Pulau Pinang dan Melaka yang tidak mempunyai sultan, Pesuruhjaya Residen akan menjadi ketua pentadbiran. Beliau diberi banyak kuasa dan hanya bertanggungjawab kepada Gabenor. Ini sekaligus menunjukkan kedaulatan British di Tanah Melayu apabila pihak British bertindak mengawal semua perkara mengenai Tanah Melayu dan mereka lebih berkuasa berbanding sebelum pendudukan Jepun.
Skim Malayan Union juga mencadangkan undang-undang baru yang memberikan kewarganegaraan kepada semua orang yang dilahirkan di Tanah Melayu dan Singapura serta pendatang yang tinggal di sana sekurang-kurangnya selama 10 tahun daripada 15 tahun sebelum 15 Februari 1942. Semua warganegara Malayan Union yang baru itu akan mempunyai hak-hak yang sama, termasuk penerimaan masuk untuk perkhidmatan awam. Akhir sekali, kewarganegaran Tanah Melayu diberikan kepada semua tanpa diskriminasi kaum dan kepercayaan ataupun turut dikenali sebagai ‘ jus soli ’.
6.0 FAKTOR-FAKTOR ORANG MELAYU MENENTANG MALAYAN UNION
6.1 Cara Harold MacMichael mendapatkan tandatangan raja-raja Melayu
Orang-orang Melayu menentang Malayan Union kerana marah dengan cara Harold Macmichael mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu. Raja-raja Melayu telah digesa, diugut dan diabui mata. Semasa diminta menandatangani persetujuan tersebut, raja-raja Melayu tidak diberitahu isi cadangan yang terkandung dalam perlembagaan Malayan Union. Raja-raja juga tidak diberi tempoh masa yang cukup untuk meneliti kebaikan dan keburukan Malayan Union dan baginda juga tidak dibenarkan berbincang dengan pembesar atau Majlis Mesyuarat Negeri sebelum menandatangani persetujuan penubuhan Malayan Union. Ugutan Harold MacMichael telah menambahkan kemarahan orang Melayu. Harold MacMichael mengugut sekiranya raja-raja Melayu enggan menandatangani persetujuan penubuhan Malayan Union, baginda akan dianggap pro-Jepun dan disingkirkan daripada takhta masing-masing. Tindakan jahat yang digunakan oleh Harold MacMichael dalam mendapatkan tandatangan raja-raja Melayu dapat dibuktikan melalui surat-surat yang ditulis oleh Sultan-sultan di beberapa buah negeri. Antaranya,
Surat Sultan Kedah
“ Beta telah diberi katadua dengan mulut dengan masa yang dihadkan dan jikalau beta menolak daripada menurun tandatangan ke atas apa yang beta katakan alat menyerah diri, pengganti beta yang akan menurunkan tandatangannya, akan dilantik. Ahli-ahli Majlis Mesyuarat Negeri telah terpaksa menurunkan tandatangan dengan mengaku mereka akan menasihatkan beta supaya menurunkan tandatangan. Beta telah diberitahu iaitu perkara itu adalah perkara shakhsiah dan sulit dan beta tidak perlu dibenar menceritakan apa yang telah berlaku itu ” .
Beta yang dimaksudkan dalam isi surat di atas ialah Sultan Badlishah yang diberi kata dua sama ada menandatangani persetujuan penubuhan Malayan Union atau baginda tidak akan diiktiraf oleh Kerajaan British sebagai Sultan yang rasmi di negeri Kedah.
Surat Sultan Selangor
“ MacMichael berkata, adalah sebaik-baiknya bagi tuan menyerahkan kuasa-kuasa kepada King, saya minta tuan berilah persetujuan tuan dan janganlah enggan. Beta menjawab beta percaya kepada King dengan sepenuhnya. Beta berkehendak baginda King dan kerajaan menguruskan hal-hal ehwal tanah kampung beta dengan adil. King itu adalah sebagai guru beta dan beta muridnya. Sangatlah layak beta diajar olehnya ”.
Surat Sultan Perak
“ Beta telah menurunkan tandatangan oleh kerana beta telah dipegang di dalam masa terburu-buru dan oleh kerana beta telah penuh mempunyai taat setia kepada Mahkota British dengan penuh keyakinan bahawa hak-hak beta dan hak-hak rakyat beta tidak akan tersentuh. Tiadalah boleh dikatakan beta telah bersetuju kepada butir-butir yang berputar belit yang berat di dalam Malayan Union yang dicadangkan itu ” . 3
__________________________
3 Ibrahim Mahmood, Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu, Pustaka Antara, Kuala Lumpur, 1981, hlm 62-64
6.2 Kekuasaan dan kewibawaan Sultan terhakis
Penubuhan Malayan Union akan menghakis kekuasaan dan kewibawaan Raja-raja Melayu. Faktor ini telah menyebabkan orang-orang Melayu bangun menentang pelaksanaan Malayan Union. Warta Kerajaan Malayan Union telah menyentuh tentang beberapa pemberian kuasa kepada Raja Melayu. Terdapat tiga Majlis yang berkaitan dengan Raja Melayu iaitu Majlis Negeri, Majlis Penasihat Sultan dan Majlis Raja. Namun, pada hakikatnya Raja Melayu tidak memiliki sebarang kuasa eksekutif dalam majlis tersebut untuk menjadi sebuah kumpulan yang kuat dan berpengaruh. Malahan bidang agama dan adat Melayu yang sentiasa dikaitkan dengan kekuasaan mereka turut terjejas. Sebagai contoh di dalam Majlis Agama, Raja Melayu berperanan sebagai ahli dan Gabenor British yang beragama Kristian pula menjadi pengerusi (Zainal Abidin 1970)1. Raja Melayu tidak mempunyai apa juga kuasa dalam urusan kutipan zakat yang merupakan sebahagian daripada bidang agama Islam. Segala undang-undang tidak lagi ditandatangani oleh Raja-raja dan geran-geran tanah akan ditandatangani atas nama Gabenor British 4 .
Peranan baru Raja Melayu dalam Malayan Union ialah sebagai ‘ pemimpin tradisional atau spiritual orang Melayu ’. Raja-raja Melayu hanya mempengerusikan Majlis Penasihat sahaja yang walaupun keahliannya dilantik oleh Raja Melayu tetapi masih tertakluk kepada persetujuan Gabenor. Perubahan ini sengaja dirancang supaya wujud dikotomi kuasa yang berpihak kepada kerajaan British.
______________________________
4 Mohd Ashraf Ibrahim, Gagasan Malayan Union yang Bersatu, Universiti Kebangsaan Malaysia Bangi, 2004, hlm 93
6.3 Syarat kerakyatan yang longgar
Orang-orang Melayu begitu marah dan merasa tercabar dengan tindakan kerajaan British melonggarkan syarat kerakyatan sebagai salah satu dasar dalam perlembagaan Malayan Union. Dasar kerajaan British ialah menggalakkan taraf kerakyatan yang luas tanpa mengira perbezaan bangsa dan agama. Pada peringkat ini, pendapat umum di kalangan pembuat dasar dan pentadbir tanah jajahan British adalah jelas iaitu ke arah pembentukan kewarganegaraan umum yang merangkumi semua penduduk sama ada golongan imigran dan penduduk asal. Walaupun terdapat idea yang bertentangan dengan pendapat umum seperti yang disuarakan oleh Viscount Elibank yang merupakan salah seorang ahli di House Of Lords, namun ia ditenggelamkan oleh pendapat majoriti. Elibank berpendapat pembentukan Malayan Union adalah seolah-olah suatu penyerahan Tanah Melayu dan Singapura kepada imigran Cina (Malay Tribune 1946). Istilah yang beliau gunakan ialah:
… daripada bermatlamatkan pembentukan dominion Empayar British kepada dominion Empayar China (Siti Hajar 1991).
Secara umumnya, kerakyatan Malayan Union terbuka kepada kategori berikut:
1. Sesiapa yang dilahirkan di Tanah Melayu atau Singapura sebelum tarikh Malayan Union berkuatkuasa, dan menjadi pemastautin Tanah Melayu atau Singapura pada tarikh itu.
2. Sesiapa yang berusia lapan belas tahun atau lebih dan telah bermstautin di Tanah Melayu atau Singapura untuk tempoh sepuluh tahun daripada 15 tahun pada tarikh 15 Februari 1942 serta mengangkat sumpah kesetiaan kepada Kerajaan Malayan Union.
3. Sesiapa yang dilahirkan di Malayan Union atau Singapura selepas tarikh Malayan Union dikuatkuasakan.
4. Sesiapa yang dilahirkan di luar Malayan Union atau Singapura tetapi ayahnya ialah warganegara Malayan Union pada masa kelahirannya. 5
_____________________________
5 Ashraf Ibrahim, Gagasan Bangsa Malayan yang Bersatu 1945-57, Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi, 2004, hlm 95
Syarat kerakyatan yang ditetapkan oleh British adalah mengikut prinsip jus soli. Orang-orang Melayu mahu menegakkan status quo sebagai peribumi. Syarat kerakyatan yang longgar memudahkan imigran mendapat kerakyatan dan ini telah menyebabkan jumlah orang Melayu mengecil.
Negeri dan Penempatan Melayu Cina Jum;ah penduduk Melayu dan Cina Jumlah semua kaum atau bangsa
Pulau Pinang
119.913
230,679
350,592
419,047
Melaka dan N.Sebilan
217,912
217,931
435,843
532,096
Selangor dan Pahang
281,236
413,632
694,868
923,352
Johor
302,104
308,901
611,005
675,297
Kedah dan Perlis
387,735
116,672
504,407
583,308
Kelantan dan Terengganu
555,836
40,317
596,155
613,724
Perak
(anggaran)
335,385
450,197
785,582
996,691
Pembahagian Jumlah Penduduk Mengikut Bangsa dalam Tujuh Kawasan di Tanah Melayu
Jadual di atas menunjukkan jumlah penduduk yang berbeza bangsa dalam tujuh kawasan di Tanah Melayu. Berdasarkan jadual tersebut, secara keseluruhannya bangsa Cina melebihi bangsa Melayu di setiap kawasan kecuali di Kedah dan Perlis hanya seramai 116,672 orang berbanding bangsa Melayu yang berjumlah 387,735 orang, begitu juga di Kelantan dan Terengganu bangsa Cina hanya berjumlah 40,319 orang berbanding jumlah Melayu iaitu seramai 555,836. Namun, di lima kawasan lain jumlah orang Cina melebihi Melayu.
Orang Melayu tidak mahu orang India dan Cina terutamanya diberi kerakyatan yang longgar kerana mereka masih tidak yakin dengan taat setia orang Cina dan India terhadap Tanah Melayu. Orang Melayu bimbang orang Cina yang sudahpun menguasai ekonomi akan menguasai politik apabila mereka melebihi orang Melayu. Kebimbangan mereka bertambah kerana pada tahun 1947, jumlah Melayu hanya 49.46% daripada jumlah penduduk Tanah Melayu. Jadi, tidak hairanlah orang-orang Melayu menolak perlembagaan Malayan Union kerana bimbang bangsa lain terutamanya bangsa Cina menguasai ekonomi dan politik di Tanah Melayu. 6
_______________________________
6 Albert Lau, The Malayan Union Controversy 1942-1948, Oxford University Press, Singapore, 1991, hlm 90
6.4 Hak istimewa orang-orang Melayu terhapus
Penubuhan Malayan Union akan menghapuskan hak-hak istimewa yang dinikmati oleh orang-orang Melayu sebagai bumiputera Tanah Melayu kerana Perlembagaan Malayan Union memberi hak dan peluang yang sama kepada semua warganegara tanpa mengira bangsa, keturunan dan agama. Keadaan ini membimbangkan orang Melayu kerana mereka tidak mahu hak istimewa dinikmati oleh orang Cina dan India yang dianggap pendatang yang menumpang di Tanah Melayu.
Penghapusan hak istimewa yang menyebabkan orang Melayu bimbang penguasaan ekonomi oleh orang Cina akan bertambah besar dan ini akan meluaskan jurang ekonomi antara orang Melayu dengan Cina.
6.5 Matlamat balas dendam pihak British terhadap orang Melayu
Orang Melayu menentang Malayan Union kerana mereka menyedari perlembagaan Malayan Union merupakan balas dendam British terhadap orang Melayu kerana menyokong Jepun. James V.Allen dalam bukunya ‘ The Malayan Union ’ mendakwa sejak kekalahan British di tangan Jepun, majoriti pegawai British bersikap anti-Melayu kerana kecewa dengan tindakan orang Melayu bekerjasama dengan Jepun. Penduduk-penduduk Tanah Melayu terutamanya mereka yang bencikan penjajah Inggeris berasa gembira kerana kedatangan Jepun bukan hanya menghapuskan penjajahan Barat tetapi pada sangkaan mereka akan membawa kesenangan kepada orang-orang miskin. Harga barang-barang murah dan mewah terutama kain baju dan barang-barang makanan terutama beras.
Pihak Jepun sedar tentang adanya penentangan daripada pihak dalam negeri, terutama daripada pihak Komunis dan mereka juga sedar akan hakikat bahawa sungguhpun seluruh Tanah Melayu telah dapat ditawan dengan mudahnya tetapi hati dan semangat anak negeri dan penduduk amnya belum lagi tertawan. Jepun menganggap orang-orang Melayu berguna dalam bidang politik tetapi tidak berguna dalam bidang ekonomi. Manakala orang-orang Cina berguna dalam bidang ekonomi tetapi dalam bidang politik orang-orang Cina sangat tidak dikehendaki kerana mereka musuh ketat Jepun. Oleh demikian, berbagai muslihat telah dijalankan untuk mendapatkan kerjasama yang penuh daripada segenap pihak untuk meyakinkan penduduk Tanah Melayu akan kejujuran tujuan perang mereka adalah bermatlamat membebaskan Asia untuk bangsa Asia dan membawa kemakmuran bersama Asia Timur Raya.
Pihak Jepun cuba menyemai semangat Jepun kepada penduduk-penduduk Tanah Melayu. Mereka menggalakkan semangat anti-British dan lebih luas lagi anti-Barat. Bangsa-bangsa yang ditawan digalakkan membina semangat timur dan berbangga dengan keadaan mereka sebagai bangsa Asia. Di samping itu, didakwa juga bahawa dasar Jepun menekankan layanan yang sama rata. Sebenarnya penduduk Tanah Melayu khususnya bangsa Melayu telah tertipu dengan dasar Jepun itu yang sebenarnya mengamalkan dasar ‘ divide and rule ’ iaitu dasar pecah dan perintah. Pihak Jepun melantik ketua-ketua kaum untuk mengetuai kaum masing-masing dalam memberi kerjasama dan menjadi alat perhubungan. Jepun menganggap orang-orang Melayu tuan hak Tanah Melayu yang sebenarnya. Agama dan adat resam orang-orang Melayu dan lain-lain tidak diganggu tetapi semangat Jepun melalui lagu kebangsaannya ‘ Kemigayo ’ , bahasa, kebudayaannya menerusi nyanyian sangat digalakkan. Sebenarnya, Jepun menggunakan semangat kebangsaan Melayu untuk kepentingan mereka sahaja. Mereka membayangkan kemungkinan Tanah Melayu diberi kemerdekaan supaya menggalakkan orang-orang Melayu mempertahankan Tanah Melayu dengan menyokong perjuangan Jepun. Buktinya, hanya orang-orang Melayu dijemput menghadiri satu Persidangan Kemerdekaan di Kuala Lumpur.
Menurut V. Allen dalam bukunya ‘ The Malayan Union ’ seperti yang dinyatakan di atas iaitu beliau mendakwa sejak kekalahan British di tangan Jepun, majoriti pegawai British bersikap anti-Melayu kerana kecewa dengan tindakan orang Melayu bekerjasama dengan Jepun. Pihak British beranggapan orang-orang Melayu menyokong Jepun kerana setia dengan pihak Jepun tetapi sebenarnya sokongan yang diberikan adalah dalam keadaan terpaksa kerana takut dengan pemerintah Jepun. Orang-orang Melayu juga bekerjasama dengan Jepun kerana tertipu dengan sogokan janji dan pelaksanaan dasar Jepun yang dikatakan memberi faedah kepada orang-orang Melayu. Sebaliknya, orang-orang Melayu tidak juga terlepas daripada perbuatan kejam Jepun yang terkenal dengan kekejaman. Jadi, tidak hairanlah orang-orang Melayu menentang Malayan Union kerana mereka beranggapan pihak British melaksanakan penubuhan Malayan Union adalah bertujuan untuk membalas dendam terhadap orang-orang Melayu kerana dikatakan bekerjasama dengan Jepun.
6.6 Dilaksanakan dalam masa cemas
Masa cemas di sini bermaksud suasana tidak tenteram di Tanah Melayu yang memperlihatkan hubungan orang-orang Melayu dan Cina disebabkan sikap berat sebelah. Malayan Union dilaksanakan dalam masa cemas dalam hubungan antara orang Melayu dan Cina akibat pemerintahan Jepun.
Pada zaman pemerintahan Jepun, Jepun menganggap Cina sebagai musuh mereka. Dengan kata lain, orang-orang Cina tidak berguna dalam soal politik tetapi orang-orang Melayu diberi hak dalam politik. 7 Oleh itu, Cina merasakan Jepun bersikap berat sebelah dengan melebih-lebihkan orang Melayu berbanding bangsa mereka.
Namun, keadaan ini berubah semasa pemerintahan British yang membelakangkan orang Melayu dalam segala aspek. Oleh itu, orang Melayu mendakwa perlembagaan Malayan Union itu dilaksanakan dalam suasana anti-Melayu dan pro-Cina. Dengan kata lain, Malayan Union merugikan orang Melayu dan menguntungkan orang Cina terutamanya dari segi ekonomi. Justeru, tidak hairanlah orang-orang Melayu bangkit menentang Malayan Union kerana tidak puas hati perlembagaan ini dikemukakan dalam masa cemas.
6.7 Orang Melayu tidak terlibat
Orang-orang Melayu marah dan merasa tercabar kerana orang Melayu tidak dibenarkan terlibat dalam merangka perlembagaan Malayan Union. Perlembagaan itu dirancang oleh Pegawai British dalam Malayan Planning Unit (MPU) yang berpusat di London. Orang Melayu semakin terkilan dan marah kerana pendapat orang Melayu langsung tidak diminta oleh British semasa mereka merangka perlembagaan tersebut sedangkan perlembagaan yang dirangka itu terkandung masa depan tanah Melayu dan rakyat sekaliannya. Orang-orang Melayu tidak berdiam diri dan menentang Malayan Union demi menegakkan maruah bangsa Melayu.
_________________________________
7 Ibrahim Mahmood, Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu, Pustaka Antara, Kuala Lumpur, 1981, hlm 27
7.0 BENTUK PENENTANGAN
7.1 Individu
Penentangan secara individu dilakukan oleh Datuk Onn yang menyeru orang Melayu mengadakan kongres dan menubuhkan UMNO. Selain itu, raja-raja Melayu turut membantah Malayan Union terutamanya Sultan Johor. Bukan sahaja pemimpin berbangsa Melayu menentang Malayan Union tetapi bekas pegawai-pegawai British juga turut sama mengkritik perlembagan tersebut. Pegawai-pegawai British yang dimaksudkan ialah Frank Swettenham, R.O Winstedt, Sir Frederick Weld dan Sir Cecil Clementi Smit. Keempat-empat pegawai Brish ini menyuarakan kritikan melalui akhbar ‘ The Times ’ .
7.2 Tunjuk perasaan
Perasaan marah yang meluap-luap di dalam jiwa orang-orang Melayu menghadapi cabaran yang mengejut hanya dapat disaksikan melalui tunjuk-tunjuk perasaan oleh puluhan ribu orang Melayu daripada segala lapisan masyarakat. Tujuk perasaan tersebut bergema di merata tempat dalam negeri-negeri di Tanah Melayu. Keadaan ini bukan hanya memeranjatkan England tetapi hampir seluruh penduduk dunia. Contoh beberapa negeri yang terdapat tunjuk perasaan, antaranya,
Di Kedah
Pada 19 Januari 1946, lebih 50,000 orang Melayu Kedah telah mengadakan satu perarakan raksasa melebihi 2 batu di bawah anjuran Kesatuan Melayu Kedah (Alor Setar). Mereka membawa pemidang dan poster-poster yang mengandungi berbagai-bagai cogankata dalam bahasa Melayu dan Inggeris. Terdapat satu cogankata yang dibawa oleh kanak-kanak berbunyi, “ Wahai Ibu Bapaku, Peliharalah Hak-hak Kami Sementara Kami Besar ” . Antara cogankata lain yang dibawa dalam perarakan tunjuk perasaan di Kedah itu berbunyi, “ British Pecah Amanah ” , “ Kita Tidak Boleh Percaya Lagi Kepada Kerajaan Inggeris ” .
Di Kelantan
Pada 1 Februari 1946, seramai 36,000 orang Melayu Kelantan telah berhimpun di Kota Bharu dan kemudian mereka berarak menunjuk perasaan membantah Malayan Union. Pemidang-pemidang dan poster-poster yang mengandungi berbagai-bagai cogankata mengecam dan mengutuk Malayan Union dan Kerajaan British. Antaranya, “ British Pecah Amanah ” , “ Kita Tidak Boleh Percaya Lagi Kepada Inggeris ” .
Di Johor
Pada 10 Februari 1946, Datuk Onn bin Jaafar yang pada masa itu menjadi Pegawai Daerah (D.O.) di Batu Pahat telah mengumpul hampir 20,000 orang Melayu di sebuah padang di Batu Pahat, Johor. Perhimpunan ini diadakan bagi membantah isi kandungan Kertas Putih Malayan Union. Datuk Onn telah berucap tentang keburukan dan bencana Malayan Union dan menyeru orang-orang Melayu supaya bangun bersatu dalam menentang British untuk membela kepentingan bangsa Melayu.
7.3 Peranan akhbar
Akhbar merupakan medium penting dalam memberitahu, memupuk dan mempengaruhi pemikiran pembaca. Akhbar mempunyai peranan penting dalam menyedarkan orang-orang Melayu tentang keburukan Malayan Union dan sekaligus menaikkan semangat orang-orang Melayu dalam menggulingkan pertubukan tersebut. Antara contoh akhbar ialah Utusan Melayu yang menyeru orang-orang Melayu supaya memikirkan kesan pelaksanaan Malayan Union. Akhbar Majlis pula menyeru orang Melayu supaya menubuhkan kerajaan yang merdeka. Selain dua akhbar berikut, terdapat satu lagi akhbar penting iaitu Warta Negara yang menggesa orang Melayu supaya menentang Malayan Union.
7.4 Menubuhkan UMNO
Umno ditubuhkan pada 4 Mei 1946 dengan dipengerusikan oleh Datuk Onn Jaafar. Penubuhan UMNO adalah atas motif-motif tertentu. Motif utama penubuhan UMNO pada tahun 1946 ialah menentang Malayan Union dan antara motif-motif lain ialah menyatukan orang Melayu, mewujudkan organisasi social yang sistematik dan menjaga kepentingan orang Melayu. Menjelang tahun 1949 UMNO bertujuan untuk menjadi parti siasah, melindungi kepentingan orang Melayu dan menuntut kemerdekaan.
8.0 KESIMPULAN
Gazette atau Warta Kerajaan British yang mengandungi butir-butir berkenaan penubuhan Malayan Union di Tanah Melayu telah disiarkan oleh pihak berkuasa Pentadbiran Tentera British (BMA) untuk pengetahuan rakyat dan penduduk-penduduk Tanah Melayu. Sebaik sahaja tersiar Warta Kerajaan British itu, seluruh bangsa Melayu telah terkejut dan merasa isi kandungan Kertas Putih itu adalah satu cabaran yang tajam sehingga menyentuh maruah bangsa Melayu. Justeru, tidak hairanlah bangsa Melayu bangun menentang Malayan Union
Pihak British tidak adil dan menggunakan kekerasan kepada bangsa Melayu demi melunaskan hasrat mereka. Buktinya, Sir Harold MacMichael telah menggunakan kekerasan dalam mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu, hak istimewa orang-orang Melayu diketepikan, masalah hak kerakyatan yang terlalu longgar, merampas kekuasaan dan kewibawaan Sultan, melaksanakan Malayan Union atas dasar balas dendam kepada orang Melayu kerana menyokong Jepun, pelaksanaan dalam masa cemas dan orang Melayu tidak terlibat dalam Malayan Union. Penentangan bangsa Melayu terhadap gagasan Malayan Union diutarakan dalam pelbagai kaedah atau cara, antaranya penentangan oleh individu, tunjuk perasaan beramai-ramai, akhbar, menubuhkan UMNO dan sebagainya.
Akibat tentangan orang Melayu dan perakuan Edward Gent serta Malcolm MacDonald, maka British telah menghantar satu perwakilan ahli Parlimen British yang diketuai oleh L. D. Grammant dan D. R. William untuk meninjau kehendak orang Melayu. Hasil daripada laporan mereka, British bersetuju membubarkan Malayan Union dan menubuhkan Persekutuan Tanah Melayu pada 1 Februari 1948. Persekutuan Tanah Melayu menjadi lindungan British. Dalam perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu, hak-hak istimewa orang Melayu dan kekuasaan serta kewibawaan Sultan dikekalkan. Selain itu, syarat kerakyatan telah diperketatkan.
9.0 RUJUKAN
Albert Lau. 1991. The Malayan Union Controversy. Singapore: Oxford University Press.
Ashraf Ibrahim. 2004. Gagasan Bangsa Malayan yang Bersatu 1945-57. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
Edrus, A. H. 1962. Peristewa-peristewa Siasah di Tanah Melayu. Singapura: Geylang Road.
Ibrahim Mahmood. 1981. Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu. Kuala Lumpur: Penerbit Pustaka Antara.
Allen, V. 1967. The Malayan Union. Yale University Southeast Asia Studies.
Barbara Watson Andaya & Leonard Y. Andaya. A History of Malaysia, The MacMillan Press Ltd. (1982).
The World Book Encyclopedia, World Book International (1994). ISBN 0-7166-6694-4
Malayan Union ialah satu bentuk perlembagaan baharu bagi seluruh Tanah Melayu yang telah dirancang oleh kerajaan British di London selepas Perang Dunia Kedua. Perlembagaan baharu itu bukan sahaja mengubah bentuk pemerintahan Tanah Melayu dan membuka taraf kerakyatan yang sama (Cannon Citizenship) kepada seluruh penduduk Tanah Melayu, tetapi yang paling bencana menghapuskan terus kedaulatan raja dan taraf Tanah Melayu sebagai negeri di bawah naungan kepada taraf Tanah Jajahan Takluk British. 1
Cadangan untuk Malayan Union diumumkan oleh Edward Gent iaitu Penolong Setiausaha Rendah Tetap bagi Tanah Jajahan Takluk British buat pertama kali di Parlimen United Kingdom pada Januari 1944. Pada musim bunga 1944, Pejabat Kolonial menjemput Sir Harold MacMichael untuk pergi ke Tanah Melayu bagi mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu. Beliau hanya mengambil masa selama 22 hari untuk mendapatkan tandatangan ke semua pemerintah Tanah Melayu. Pada 21 Disember 1945, setiap Sultan atau Pemangku Raja telah memeterai perjanjian yang baharu dengan Sir Harold MacMicheal.
Setelah menerima perjanjian-perjanjian itu, pihak British mendedahkan rancangan Malayan Union dalam satu Kertas Putih pada akhir bulan Januari 1946. Gazzette atau Warta Kerajaan British yang mengandungi butir-butir berkenaan dengan penubuhan Malayan Union di Tanah Melayu telah disiarkan oleh pihak berkuasa Pentadbiran tentera British (BMA) di Tanah Melayu untuk pengetahuan seluruh penduduk Tanah Melayu. Sebaik sahaja tersiar Warta Kerajaan British itu, seluruh bangsa Melayu telah terkejut dan merasa Kertas Putih itu adalah satu cabaran yang tajam sehingga menyentuh maruah bangsa Melayu. Penentangan orang Melayu terhadap Malayan Union adalah sangat kuat sehingga rancangan itu tidak dapat dikuatkuasakan dengan sepenuhnya.
_______________________________
1 Ibrahim Mahmood, Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu, Pustaka Antara, Kuala Lumpur, 1981, hlm 43
2.0 ISI KANDUNGAN KERTAS PUTIH
Negeri-negeri yang bersabit dengan kenyataan ini yang pertamanya mengandungi Koloni Negeri-negeri Selat iaitu Singapura, Pulau Pinang dan Melaka di dalam Semenanjung Tanah Melayu, Labuan di pantai Utara Borneo dan Pulau Christmas serta Pulau-pulau Cocos di sebelah Selatan Sumatera. Kedua, negeri-negeri Melayu yang bersekutu iaitu Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang di dalam Semenanjung Tanah Melayu. Ketiga, negeri-negeri Melayu yang tidak bersekutu iaitu Johor, Kedah, Kelantan, Terengganu, dan Perlis juga termasuk dalam Semenanjung Tanah Melayu.
Jajahan negeri-negeri Selat sebelum diduduki Jepun adalah dengan tepat terletak di bawah pentadbiran British. Adapun di dalam negeri-negeri Melayu, kuasa British terletak di dalam perjanjian yang diadakan dengan raja-raja Melayu iaitu setiap orang raja mempunyai hak kerajaan di dalam negerinya sekalipun tiap-tiap seorang daripada mereka terpaksa menerima nasihat British dalam semua perkara kecuali dalam perkara-perkara agama Islam dan adat istiadat Melayu.
Pekerjaan menyatukan pentadbiran adalah di bawah tugas Gabenor Negeri-negeri Selat sebagai Pesuruh Jaya Tinggi ( High Commisioner ) bagi negeri-negeri Melayu. Gabenor Negeri-negeri Selat memegang terus pentadbiran Tanah-tanah Jajahan ( koloni ). Sebaliknya, atas perkara-perkara yang berkenaan dengan Negeri-negeri Melayu Bersekutu mereka menjalankan kerja menerusi British Resident di setiap buah negeri daripada empat buah negeri menerusi Federal Secretary di Ibu Pejabat Kerajaan Bersekutu ( Kuala Lumpur ). Pesuruh Jaya Tinggi British juga menjalankan tugasnya dengan meletakkan seorang penasihat dalam menyelesaikan urusan-urusan di setiap Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu.
Undang-undang di dalam koloni telah digubal oleh Majlis Mesyuarat Undangan Negeri-negeri Selat. Undang-undang di dalam negeri-negeri Melayu oleh Federal Council (Majlis Mesyuarat Negeri-negeri Melayu Bersekutu). 2
______________________________
2 A. H. Edrus, Peristewa-peristewa Siasah di Tanah Melayu, Geylang Road, Singapore, 1962, hlm 10-11
3.0 PERINGKAT MEMPERKENALKAN MALAYAN UNION
Cadangan untuk rancangan Malayan Union diumumkan oleh Edward Gent iaitu Penolong Setiausaha Rendah Tetap bagi Tanah Jajahan British yang dilaksanakan buat pertama kalinya di Parlimen United Kingdom pada Januari 1944. Wilayah-wilayah Borneo juga dimasukkan dalam rancangan yang asal tetapi kemasukan itu kemudian dikeluarkan daripada cadangan yang terakhir kerana ketidaksediaan pihak kerajaan Borneo yang pada masa itu masih lagi berada dalam keadaan yang kurang stabil. Pada musim bunga 1944, Pejabat Kolonial menjemput Sir Harold MacMichael untuk pergi ke Tanah Melayu bagi mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu. Sir Harold Macmicheal bukanlah seorang yang arif tentang Tanah Melayu kerana beliau tidak pernah berkhidmat di Tanah Melayu. Namun, kerajaan British yang kerap menerima maklumat yang salah mengenai Tanah Melayu dan orang Melayu percaya bahawa Sir MacMicheal pernah berkenalan baik dengan beberapa putera-putera dari Tanah Melayu.
Pemerintahan Tentera British ( BMA ) merupakan masa yang paling sesuai bagi MacMichael untuk mendapatkan tandatangan daripada Raja-raja Melayu kerana keadaan ketenteraan amat sesuai dijadikan asas ugutan untuk mendapatkan tandatangan Raja-raja Melayu. Beliau hanya mengambil masa selama 22 hari untuk mendapatkan tandatangan daripada semua pemerintah Tanah Melayu hasil daripada ugutan yang amat bersesuaian dengan keadaan pada masa itu. Pada 3 September 1945, ketika pihak British sedang menjalani pendudukan semula di Tanah Melayu, Kabinet British memberikan kebenaran untuk dasar Tanah Melayu yang baru dan bersetuju dengan misi MacMichael.
Memperoleh tandatangan daripada Sultan-sultan tidak begitu susah seperti yang dijangka. MacMichael telah bertindak memaksa Sultan-sultan Melayu untuk menerima cadangan-cadangan pihak British dan tidak memberikan masa untuk baginda-baginda berunding dengan majlis masing-masing, malah Sultan yang enggan menandatangani perjanjian tersebut diugut akan digantikan dengan Sultan yang lain di atas tuduhan bekerjasama dengan Jepun semasa Perang Dunia Kedua. Pada 21 Disember, setiap Sultan atau Pemangku Raja telah memeterai perjanjian yang baru dengan Sir Harold MacMicheal. Bagaimanapun, sebilangan daripada Sultan-sultan itu menyatakan keraguan terhadap syarat-syarat perjanjian tersebut, tetapi disebabkan oleh ugutan yang mendakwa baginda-baginda Sultan memainkan peranan semasa pendudukan Jepun di Tanah Melayu telah memaksa Sultan-sultan itu untuk merelakan Malayan Union atas dasar menunjukkan kesetiaan mereka kepada pihak British dan mereka juga bimbang akan kehilangan takhta. Tanpa disedari oleh Sultan-sultan ini ialah semua perjanjian terdahulu yang mengakui hak kedaulatan Sultan-sultan Melayu dimansuhkan. Dengan itu, kepura-puraan pihak British bahawa mereka ingin membantu Sultan-sultan Melayu untuk memerintah dianggap benar sedangkan pihak British hanya mempergunakan pemerintah Melayu demi kepentingan pihak mereka.
Setelah menerima perjanjian-perjanjian itu, pihak British mendedahkan rancangan Malayan Union dalam suatu Kertas Putih pada akhir bulan Januari 1946 berserta Kertas Putih satu lagi usul telah dikeluarkan iaitu pembatalan undang-undang Negeri-negeri Selat ( NNS ) dan Negeri-negeri Melayu Bersekutu yang wujud sebelum ini dan digantikan dengan Kesatuan Malaya yang baharu iaitu Malayan Union.
4.0 RASIONAL PENUBUHAN GAGASAN MALAYAN UNION
Seawal tahun 1942, kerajaan British telah menubuhkan Unit Perancangan Tanah Melayu di United Kingdom. Tujuan unit ini ditubuhkan adalah untuk menyediakan pembinaan semula Tanah Melayu selepas tamatnya Perang Dunia Kedua. Unit perancangan tersebut dinamakan sebagai Malayan Planning Unit ( MPU ) yang diketuai oleh Mejar- General Ralph Hone. Hone diberi tugas untuk merangka satu bentuk pentadbiran baharu untuk Tanah Melayu selepas perang berakhir. Selepas perbincangan berlaku, cadangan untuk penggabungan Negeri-negeri Melayu Bersekutu, Negeri-negeri Melayu Tak Bersekutu, Pulau Pinang dan Melaka menjadi Malayan Union telah diusulkan.
Rancangan Malayan Union mengekalkan Singapura sebagai suatu tanah jajahan yang berasingan. Pengasingan ini berlaku kerana British takut berlaku penentangan daripada orang Melayu terhadap penyertaan Singapura dan sekaligus akan menjejaskan penerimaan orang Melayu terhadap rancangan tersebut. Terdapat kesangsian tradisional yang timbul dalam kalangan peniaga-peniaga Tanah Melayu yang menyatakan sektor perniagaan Singapura akan menjejaskan kepentingan mereka. Selain itu, pihak British juga takut pelaksanaan dasar kewarganegaraan yang liberal akan menimbulkan kegusaran dan ketakutan dalam kalangan pemimpin-pemimpin Melayu kerana bilangan orang Cina Singapura yang besar. Bagaimanapun, kerajaan British juga hendak menjadikan Singapura sebagai sebuah pangkalan tentera laut untuk tujuan pelaksanaan operasi di Timur Jauh. Namun, tujuan utama Brirish mengecualikan penyertaan Singapura ke dalam Malayan Union adalah kerana kepentingan ekonomi British di Singapura, kedudukan strategik Singapura sebagai pelabuhan dan pelbagai faktor lain yang berteraskan kepada kegiatan ekonomi sehingga mendorong British untuk mengekalkan Singapura sebagai kononnya Tanah Jajahan London.
Kebanyakan buku-buku Inggeris menyatakan salah satu sebab yang membawa kepada rancangan pembentukan Malayan Union adalah berhubungan dengan hasrat kerajaan British untuk menyediakan Tanah Melayu ke arah kemerdekaan. Keadaan ini dilihat sebagai satu kewajaran kerana pihak British telah menandatangani Piagam Atlantik pada 14 Ogos 1941 yang mengisytiharkan bahawa semua negara di dunia berhak untuk menentukan dan memerintah negara sendiri dalam erti kata lain ialah ‘ Merdeka ’. Maka, pihak Britain terikat untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu. Bagaimanapun, banyak pihak di Tanah Melayu ketika itu mempercayai bahawa rancangan itu hanya menukarkan taraf negeri-negeri Melayu daripada sebuah negeri naungan menjadi sebuah tanah jajahan British. Keadaan ini dapat dilihat sebagai satu usaha untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu, sedangkan kuasa Sultan-sultan dan pemerintah Tanah Melayu telah dilucutkan melalui pembentukan Malayan Union.
5.0 BUTIRAN UTAMA MALAYAN UNION
Rancangan Malayan Union yang akan melibatkan Negeri-Negeri Selat, tetapi tidak termasuk Singapura dan akan terdiri daripada Majlis Perundangan dan Majlis Mesyuarat Kerajaan yang diketuai oleh seorang Gabenor British. Sultan-sultan Melayu masih mengekalkan kedudukan masing-masing tetapi dalam bidang kuasa yang sangat terhad, iaitu berkaitan tentang agama Islam dan adat Istiadat orang Melayu sahaja. Sebaliknya, pihak British akan terus memerintah melalui sebuah majlis penasihat yang diluluskan oleh gabenor Malayan Union. Kerajaan Malayan Union akan mengambil alih semua aset negeri-negeri Melayu, kecuali aset yang berkaitan dengan agama Islam dan harta peribadi sultan-sultan. Di Pulau Pinang dan Melaka yang tidak mempunyai sultan, Pesuruhjaya Residen akan menjadi ketua pentadbiran. Beliau diberi banyak kuasa dan hanya bertanggungjawab kepada Gabenor. Ini sekaligus menunjukkan kedaulatan British di Tanah Melayu apabila pihak British bertindak mengawal semua perkara mengenai Tanah Melayu dan mereka lebih berkuasa berbanding sebelum pendudukan Jepun.
Skim Malayan Union juga mencadangkan undang-undang baru yang memberikan kewarganegaraan kepada semua orang yang dilahirkan di Tanah Melayu dan Singapura serta pendatang yang tinggal di sana sekurang-kurangnya selama 10 tahun daripada 15 tahun sebelum 15 Februari 1942. Semua warganegara Malayan Union yang baru itu akan mempunyai hak-hak yang sama, termasuk penerimaan masuk untuk perkhidmatan awam. Akhir sekali, kewarganegaran Tanah Melayu diberikan kepada semua tanpa diskriminasi kaum dan kepercayaan ataupun turut dikenali sebagai ‘ jus soli ’.
6.0 FAKTOR-FAKTOR ORANG MELAYU MENENTANG MALAYAN UNION
6.1 Cara Harold MacMichael mendapatkan tandatangan raja-raja Melayu
Orang-orang Melayu menentang Malayan Union kerana marah dengan cara Harold Macmichael mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu. Raja-raja Melayu telah digesa, diugut dan diabui mata. Semasa diminta menandatangani persetujuan tersebut, raja-raja Melayu tidak diberitahu isi cadangan yang terkandung dalam perlembagaan Malayan Union. Raja-raja juga tidak diberi tempoh masa yang cukup untuk meneliti kebaikan dan keburukan Malayan Union dan baginda juga tidak dibenarkan berbincang dengan pembesar atau Majlis Mesyuarat Negeri sebelum menandatangani persetujuan penubuhan Malayan Union. Ugutan Harold MacMichael telah menambahkan kemarahan orang Melayu. Harold MacMichael mengugut sekiranya raja-raja Melayu enggan menandatangani persetujuan penubuhan Malayan Union, baginda akan dianggap pro-Jepun dan disingkirkan daripada takhta masing-masing. Tindakan jahat yang digunakan oleh Harold MacMichael dalam mendapatkan tandatangan raja-raja Melayu dapat dibuktikan melalui surat-surat yang ditulis oleh Sultan-sultan di beberapa buah negeri. Antaranya,
Surat Sultan Kedah
“ Beta telah diberi katadua dengan mulut dengan masa yang dihadkan dan jikalau beta menolak daripada menurun tandatangan ke atas apa yang beta katakan alat menyerah diri, pengganti beta yang akan menurunkan tandatangannya, akan dilantik. Ahli-ahli Majlis Mesyuarat Negeri telah terpaksa menurunkan tandatangan dengan mengaku mereka akan menasihatkan beta supaya menurunkan tandatangan. Beta telah diberitahu iaitu perkara itu adalah perkara shakhsiah dan sulit dan beta tidak perlu dibenar menceritakan apa yang telah berlaku itu ” .
Beta yang dimaksudkan dalam isi surat di atas ialah Sultan Badlishah yang diberi kata dua sama ada menandatangani persetujuan penubuhan Malayan Union atau baginda tidak akan diiktiraf oleh Kerajaan British sebagai Sultan yang rasmi di negeri Kedah.
Surat Sultan Selangor
“ MacMichael berkata, adalah sebaik-baiknya bagi tuan menyerahkan kuasa-kuasa kepada King, saya minta tuan berilah persetujuan tuan dan janganlah enggan. Beta menjawab beta percaya kepada King dengan sepenuhnya. Beta berkehendak baginda King dan kerajaan menguruskan hal-hal ehwal tanah kampung beta dengan adil. King itu adalah sebagai guru beta dan beta muridnya. Sangatlah layak beta diajar olehnya ”.
Surat Sultan Perak
“ Beta telah menurunkan tandatangan oleh kerana beta telah dipegang di dalam masa terburu-buru dan oleh kerana beta telah penuh mempunyai taat setia kepada Mahkota British dengan penuh keyakinan bahawa hak-hak beta dan hak-hak rakyat beta tidak akan tersentuh. Tiadalah boleh dikatakan beta telah bersetuju kepada butir-butir yang berputar belit yang berat di dalam Malayan Union yang dicadangkan itu ” . 3
__________________________
3 Ibrahim Mahmood, Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu, Pustaka Antara, Kuala Lumpur, 1981, hlm 62-64
6.2 Kekuasaan dan kewibawaan Sultan terhakis
Penubuhan Malayan Union akan menghakis kekuasaan dan kewibawaan Raja-raja Melayu. Faktor ini telah menyebabkan orang-orang Melayu bangun menentang pelaksanaan Malayan Union. Warta Kerajaan Malayan Union telah menyentuh tentang beberapa pemberian kuasa kepada Raja Melayu. Terdapat tiga Majlis yang berkaitan dengan Raja Melayu iaitu Majlis Negeri, Majlis Penasihat Sultan dan Majlis Raja. Namun, pada hakikatnya Raja Melayu tidak memiliki sebarang kuasa eksekutif dalam majlis tersebut untuk menjadi sebuah kumpulan yang kuat dan berpengaruh. Malahan bidang agama dan adat Melayu yang sentiasa dikaitkan dengan kekuasaan mereka turut terjejas. Sebagai contoh di dalam Majlis Agama, Raja Melayu berperanan sebagai ahli dan Gabenor British yang beragama Kristian pula menjadi pengerusi (Zainal Abidin 1970)1. Raja Melayu tidak mempunyai apa juga kuasa dalam urusan kutipan zakat yang merupakan sebahagian daripada bidang agama Islam. Segala undang-undang tidak lagi ditandatangani oleh Raja-raja dan geran-geran tanah akan ditandatangani atas nama Gabenor British 4 .
Peranan baru Raja Melayu dalam Malayan Union ialah sebagai ‘ pemimpin tradisional atau spiritual orang Melayu ’. Raja-raja Melayu hanya mempengerusikan Majlis Penasihat sahaja yang walaupun keahliannya dilantik oleh Raja Melayu tetapi masih tertakluk kepada persetujuan Gabenor. Perubahan ini sengaja dirancang supaya wujud dikotomi kuasa yang berpihak kepada kerajaan British.
______________________________
4 Mohd Ashraf Ibrahim, Gagasan Malayan Union yang Bersatu, Universiti Kebangsaan Malaysia Bangi, 2004, hlm 93
6.3 Syarat kerakyatan yang longgar
Orang-orang Melayu begitu marah dan merasa tercabar dengan tindakan kerajaan British melonggarkan syarat kerakyatan sebagai salah satu dasar dalam perlembagaan Malayan Union. Dasar kerajaan British ialah menggalakkan taraf kerakyatan yang luas tanpa mengira perbezaan bangsa dan agama. Pada peringkat ini, pendapat umum di kalangan pembuat dasar dan pentadbir tanah jajahan British adalah jelas iaitu ke arah pembentukan kewarganegaraan umum yang merangkumi semua penduduk sama ada golongan imigran dan penduduk asal. Walaupun terdapat idea yang bertentangan dengan pendapat umum seperti yang disuarakan oleh Viscount Elibank yang merupakan salah seorang ahli di House Of Lords, namun ia ditenggelamkan oleh pendapat majoriti. Elibank berpendapat pembentukan Malayan Union adalah seolah-olah suatu penyerahan Tanah Melayu dan Singapura kepada imigran Cina (Malay Tribune 1946). Istilah yang beliau gunakan ialah:
… daripada bermatlamatkan pembentukan dominion Empayar British kepada dominion Empayar China (Siti Hajar 1991).
Secara umumnya, kerakyatan Malayan Union terbuka kepada kategori berikut:
1. Sesiapa yang dilahirkan di Tanah Melayu atau Singapura sebelum tarikh Malayan Union berkuatkuasa, dan menjadi pemastautin Tanah Melayu atau Singapura pada tarikh itu.
2. Sesiapa yang berusia lapan belas tahun atau lebih dan telah bermstautin di Tanah Melayu atau Singapura untuk tempoh sepuluh tahun daripada 15 tahun pada tarikh 15 Februari 1942 serta mengangkat sumpah kesetiaan kepada Kerajaan Malayan Union.
3. Sesiapa yang dilahirkan di Malayan Union atau Singapura selepas tarikh Malayan Union dikuatkuasakan.
4. Sesiapa yang dilahirkan di luar Malayan Union atau Singapura tetapi ayahnya ialah warganegara Malayan Union pada masa kelahirannya. 5
_____________________________
5 Ashraf Ibrahim, Gagasan Bangsa Malayan yang Bersatu 1945-57, Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi, 2004, hlm 95
Syarat kerakyatan yang ditetapkan oleh British adalah mengikut prinsip jus soli. Orang-orang Melayu mahu menegakkan status quo sebagai peribumi. Syarat kerakyatan yang longgar memudahkan imigran mendapat kerakyatan dan ini telah menyebabkan jumlah orang Melayu mengecil.
Negeri dan Penempatan Melayu Cina Jum;ah penduduk Melayu dan Cina Jumlah semua kaum atau bangsa
Pulau Pinang
119.913
230,679
350,592
419,047
Melaka dan N.Sebilan
217,912
217,931
435,843
532,096
Selangor dan Pahang
281,236
413,632
694,868
923,352
Johor
302,104
308,901
611,005
675,297
Kedah dan Perlis
387,735
116,672
504,407
583,308
Kelantan dan Terengganu
555,836
40,317
596,155
613,724
Perak
(anggaran)
335,385
450,197
785,582
996,691
Pembahagian Jumlah Penduduk Mengikut Bangsa dalam Tujuh Kawasan di Tanah Melayu
Jadual di atas menunjukkan jumlah penduduk yang berbeza bangsa dalam tujuh kawasan di Tanah Melayu. Berdasarkan jadual tersebut, secara keseluruhannya bangsa Cina melebihi bangsa Melayu di setiap kawasan kecuali di Kedah dan Perlis hanya seramai 116,672 orang berbanding bangsa Melayu yang berjumlah 387,735 orang, begitu juga di Kelantan dan Terengganu bangsa Cina hanya berjumlah 40,319 orang berbanding jumlah Melayu iaitu seramai 555,836. Namun, di lima kawasan lain jumlah orang Cina melebihi Melayu.
Orang Melayu tidak mahu orang India dan Cina terutamanya diberi kerakyatan yang longgar kerana mereka masih tidak yakin dengan taat setia orang Cina dan India terhadap Tanah Melayu. Orang Melayu bimbang orang Cina yang sudahpun menguasai ekonomi akan menguasai politik apabila mereka melebihi orang Melayu. Kebimbangan mereka bertambah kerana pada tahun 1947, jumlah Melayu hanya 49.46% daripada jumlah penduduk Tanah Melayu. Jadi, tidak hairanlah orang-orang Melayu menolak perlembagaan Malayan Union kerana bimbang bangsa lain terutamanya bangsa Cina menguasai ekonomi dan politik di Tanah Melayu. 6
_______________________________
6 Albert Lau, The Malayan Union Controversy 1942-1948, Oxford University Press, Singapore, 1991, hlm 90
6.4 Hak istimewa orang-orang Melayu terhapus
Penubuhan Malayan Union akan menghapuskan hak-hak istimewa yang dinikmati oleh orang-orang Melayu sebagai bumiputera Tanah Melayu kerana Perlembagaan Malayan Union memberi hak dan peluang yang sama kepada semua warganegara tanpa mengira bangsa, keturunan dan agama. Keadaan ini membimbangkan orang Melayu kerana mereka tidak mahu hak istimewa dinikmati oleh orang Cina dan India yang dianggap pendatang yang menumpang di Tanah Melayu.
Penghapusan hak istimewa yang menyebabkan orang Melayu bimbang penguasaan ekonomi oleh orang Cina akan bertambah besar dan ini akan meluaskan jurang ekonomi antara orang Melayu dengan Cina.
6.5 Matlamat balas dendam pihak British terhadap orang Melayu
Orang Melayu menentang Malayan Union kerana mereka menyedari perlembagaan Malayan Union merupakan balas dendam British terhadap orang Melayu kerana menyokong Jepun. James V.Allen dalam bukunya ‘ The Malayan Union ’ mendakwa sejak kekalahan British di tangan Jepun, majoriti pegawai British bersikap anti-Melayu kerana kecewa dengan tindakan orang Melayu bekerjasama dengan Jepun. Penduduk-penduduk Tanah Melayu terutamanya mereka yang bencikan penjajah Inggeris berasa gembira kerana kedatangan Jepun bukan hanya menghapuskan penjajahan Barat tetapi pada sangkaan mereka akan membawa kesenangan kepada orang-orang miskin. Harga barang-barang murah dan mewah terutama kain baju dan barang-barang makanan terutama beras.
Pihak Jepun sedar tentang adanya penentangan daripada pihak dalam negeri, terutama daripada pihak Komunis dan mereka juga sedar akan hakikat bahawa sungguhpun seluruh Tanah Melayu telah dapat ditawan dengan mudahnya tetapi hati dan semangat anak negeri dan penduduk amnya belum lagi tertawan. Jepun menganggap orang-orang Melayu berguna dalam bidang politik tetapi tidak berguna dalam bidang ekonomi. Manakala orang-orang Cina berguna dalam bidang ekonomi tetapi dalam bidang politik orang-orang Cina sangat tidak dikehendaki kerana mereka musuh ketat Jepun. Oleh demikian, berbagai muslihat telah dijalankan untuk mendapatkan kerjasama yang penuh daripada segenap pihak untuk meyakinkan penduduk Tanah Melayu akan kejujuran tujuan perang mereka adalah bermatlamat membebaskan Asia untuk bangsa Asia dan membawa kemakmuran bersama Asia Timur Raya.
Pihak Jepun cuba menyemai semangat Jepun kepada penduduk-penduduk Tanah Melayu. Mereka menggalakkan semangat anti-British dan lebih luas lagi anti-Barat. Bangsa-bangsa yang ditawan digalakkan membina semangat timur dan berbangga dengan keadaan mereka sebagai bangsa Asia. Di samping itu, didakwa juga bahawa dasar Jepun menekankan layanan yang sama rata. Sebenarnya penduduk Tanah Melayu khususnya bangsa Melayu telah tertipu dengan dasar Jepun itu yang sebenarnya mengamalkan dasar ‘ divide and rule ’ iaitu dasar pecah dan perintah. Pihak Jepun melantik ketua-ketua kaum untuk mengetuai kaum masing-masing dalam memberi kerjasama dan menjadi alat perhubungan. Jepun menganggap orang-orang Melayu tuan hak Tanah Melayu yang sebenarnya. Agama dan adat resam orang-orang Melayu dan lain-lain tidak diganggu tetapi semangat Jepun melalui lagu kebangsaannya ‘ Kemigayo ’ , bahasa, kebudayaannya menerusi nyanyian sangat digalakkan. Sebenarnya, Jepun menggunakan semangat kebangsaan Melayu untuk kepentingan mereka sahaja. Mereka membayangkan kemungkinan Tanah Melayu diberi kemerdekaan supaya menggalakkan orang-orang Melayu mempertahankan Tanah Melayu dengan menyokong perjuangan Jepun. Buktinya, hanya orang-orang Melayu dijemput menghadiri satu Persidangan Kemerdekaan di Kuala Lumpur.
Menurut V. Allen dalam bukunya ‘ The Malayan Union ’ seperti yang dinyatakan di atas iaitu beliau mendakwa sejak kekalahan British di tangan Jepun, majoriti pegawai British bersikap anti-Melayu kerana kecewa dengan tindakan orang Melayu bekerjasama dengan Jepun. Pihak British beranggapan orang-orang Melayu menyokong Jepun kerana setia dengan pihak Jepun tetapi sebenarnya sokongan yang diberikan adalah dalam keadaan terpaksa kerana takut dengan pemerintah Jepun. Orang-orang Melayu juga bekerjasama dengan Jepun kerana tertipu dengan sogokan janji dan pelaksanaan dasar Jepun yang dikatakan memberi faedah kepada orang-orang Melayu. Sebaliknya, orang-orang Melayu tidak juga terlepas daripada perbuatan kejam Jepun yang terkenal dengan kekejaman. Jadi, tidak hairanlah orang-orang Melayu menentang Malayan Union kerana mereka beranggapan pihak British melaksanakan penubuhan Malayan Union adalah bertujuan untuk membalas dendam terhadap orang-orang Melayu kerana dikatakan bekerjasama dengan Jepun.
6.6 Dilaksanakan dalam masa cemas
Masa cemas di sini bermaksud suasana tidak tenteram di Tanah Melayu yang memperlihatkan hubungan orang-orang Melayu dan Cina disebabkan sikap berat sebelah. Malayan Union dilaksanakan dalam masa cemas dalam hubungan antara orang Melayu dan Cina akibat pemerintahan Jepun.
Pada zaman pemerintahan Jepun, Jepun menganggap Cina sebagai musuh mereka. Dengan kata lain, orang-orang Cina tidak berguna dalam soal politik tetapi orang-orang Melayu diberi hak dalam politik. 7 Oleh itu, Cina merasakan Jepun bersikap berat sebelah dengan melebih-lebihkan orang Melayu berbanding bangsa mereka.
Namun, keadaan ini berubah semasa pemerintahan British yang membelakangkan orang Melayu dalam segala aspek. Oleh itu, orang Melayu mendakwa perlembagaan Malayan Union itu dilaksanakan dalam suasana anti-Melayu dan pro-Cina. Dengan kata lain, Malayan Union merugikan orang Melayu dan menguntungkan orang Cina terutamanya dari segi ekonomi. Justeru, tidak hairanlah orang-orang Melayu bangkit menentang Malayan Union kerana tidak puas hati perlembagaan ini dikemukakan dalam masa cemas.
6.7 Orang Melayu tidak terlibat
Orang-orang Melayu marah dan merasa tercabar kerana orang Melayu tidak dibenarkan terlibat dalam merangka perlembagaan Malayan Union. Perlembagaan itu dirancang oleh Pegawai British dalam Malayan Planning Unit (MPU) yang berpusat di London. Orang Melayu semakin terkilan dan marah kerana pendapat orang Melayu langsung tidak diminta oleh British semasa mereka merangka perlembagaan tersebut sedangkan perlembagaan yang dirangka itu terkandung masa depan tanah Melayu dan rakyat sekaliannya. Orang-orang Melayu tidak berdiam diri dan menentang Malayan Union demi menegakkan maruah bangsa Melayu.
_________________________________
7 Ibrahim Mahmood, Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu, Pustaka Antara, Kuala Lumpur, 1981, hlm 27
7.0 BENTUK PENENTANGAN
7.1 Individu
Penentangan secara individu dilakukan oleh Datuk Onn yang menyeru orang Melayu mengadakan kongres dan menubuhkan UMNO. Selain itu, raja-raja Melayu turut membantah Malayan Union terutamanya Sultan Johor. Bukan sahaja pemimpin berbangsa Melayu menentang Malayan Union tetapi bekas pegawai-pegawai British juga turut sama mengkritik perlembagan tersebut. Pegawai-pegawai British yang dimaksudkan ialah Frank Swettenham, R.O Winstedt, Sir Frederick Weld dan Sir Cecil Clementi Smit. Keempat-empat pegawai Brish ini menyuarakan kritikan melalui akhbar ‘ The Times ’ .
7.2 Tunjuk perasaan
Perasaan marah yang meluap-luap di dalam jiwa orang-orang Melayu menghadapi cabaran yang mengejut hanya dapat disaksikan melalui tunjuk-tunjuk perasaan oleh puluhan ribu orang Melayu daripada segala lapisan masyarakat. Tujuk perasaan tersebut bergema di merata tempat dalam negeri-negeri di Tanah Melayu. Keadaan ini bukan hanya memeranjatkan England tetapi hampir seluruh penduduk dunia. Contoh beberapa negeri yang terdapat tunjuk perasaan, antaranya,
Di Kedah
Pada 19 Januari 1946, lebih 50,000 orang Melayu Kedah telah mengadakan satu perarakan raksasa melebihi 2 batu di bawah anjuran Kesatuan Melayu Kedah (Alor Setar). Mereka membawa pemidang dan poster-poster yang mengandungi berbagai-bagai cogankata dalam bahasa Melayu dan Inggeris. Terdapat satu cogankata yang dibawa oleh kanak-kanak berbunyi, “ Wahai Ibu Bapaku, Peliharalah Hak-hak Kami Sementara Kami Besar ” . Antara cogankata lain yang dibawa dalam perarakan tunjuk perasaan di Kedah itu berbunyi, “ British Pecah Amanah ” , “ Kita Tidak Boleh Percaya Lagi Kepada Kerajaan Inggeris ” .
Di Kelantan
Pada 1 Februari 1946, seramai 36,000 orang Melayu Kelantan telah berhimpun di Kota Bharu dan kemudian mereka berarak menunjuk perasaan membantah Malayan Union. Pemidang-pemidang dan poster-poster yang mengandungi berbagai-bagai cogankata mengecam dan mengutuk Malayan Union dan Kerajaan British. Antaranya, “ British Pecah Amanah ” , “ Kita Tidak Boleh Percaya Lagi Kepada Inggeris ” .
Di Johor
Pada 10 Februari 1946, Datuk Onn bin Jaafar yang pada masa itu menjadi Pegawai Daerah (D.O.) di Batu Pahat telah mengumpul hampir 20,000 orang Melayu di sebuah padang di Batu Pahat, Johor. Perhimpunan ini diadakan bagi membantah isi kandungan Kertas Putih Malayan Union. Datuk Onn telah berucap tentang keburukan dan bencana Malayan Union dan menyeru orang-orang Melayu supaya bangun bersatu dalam menentang British untuk membela kepentingan bangsa Melayu.
7.3 Peranan akhbar
Akhbar merupakan medium penting dalam memberitahu, memupuk dan mempengaruhi pemikiran pembaca. Akhbar mempunyai peranan penting dalam menyedarkan orang-orang Melayu tentang keburukan Malayan Union dan sekaligus menaikkan semangat orang-orang Melayu dalam menggulingkan pertubukan tersebut. Antara contoh akhbar ialah Utusan Melayu yang menyeru orang-orang Melayu supaya memikirkan kesan pelaksanaan Malayan Union. Akhbar Majlis pula menyeru orang Melayu supaya menubuhkan kerajaan yang merdeka. Selain dua akhbar berikut, terdapat satu lagi akhbar penting iaitu Warta Negara yang menggesa orang Melayu supaya menentang Malayan Union.
7.4 Menubuhkan UMNO
Umno ditubuhkan pada 4 Mei 1946 dengan dipengerusikan oleh Datuk Onn Jaafar. Penubuhan UMNO adalah atas motif-motif tertentu. Motif utama penubuhan UMNO pada tahun 1946 ialah menentang Malayan Union dan antara motif-motif lain ialah menyatukan orang Melayu, mewujudkan organisasi social yang sistematik dan menjaga kepentingan orang Melayu. Menjelang tahun 1949 UMNO bertujuan untuk menjadi parti siasah, melindungi kepentingan orang Melayu dan menuntut kemerdekaan.
8.0 KESIMPULAN
Gazette atau Warta Kerajaan British yang mengandungi butir-butir berkenaan penubuhan Malayan Union di Tanah Melayu telah disiarkan oleh pihak berkuasa Pentadbiran Tentera British (BMA) untuk pengetahuan rakyat dan penduduk-penduduk Tanah Melayu. Sebaik sahaja tersiar Warta Kerajaan British itu, seluruh bangsa Melayu telah terkejut dan merasa isi kandungan Kertas Putih itu adalah satu cabaran yang tajam sehingga menyentuh maruah bangsa Melayu. Justeru, tidak hairanlah bangsa Melayu bangun menentang Malayan Union
Pihak British tidak adil dan menggunakan kekerasan kepada bangsa Melayu demi melunaskan hasrat mereka. Buktinya, Sir Harold MacMichael telah menggunakan kekerasan dalam mendapatkan tandatangan daripada raja-raja Melayu, hak istimewa orang-orang Melayu diketepikan, masalah hak kerakyatan yang terlalu longgar, merampas kekuasaan dan kewibawaan Sultan, melaksanakan Malayan Union atas dasar balas dendam kepada orang Melayu kerana menyokong Jepun, pelaksanaan dalam masa cemas dan orang Melayu tidak terlibat dalam Malayan Union. Penentangan bangsa Melayu terhadap gagasan Malayan Union diutarakan dalam pelbagai kaedah atau cara, antaranya penentangan oleh individu, tunjuk perasaan beramai-ramai, akhbar, menubuhkan UMNO dan sebagainya.
Akibat tentangan orang Melayu dan perakuan Edward Gent serta Malcolm MacDonald, maka British telah menghantar satu perwakilan ahli Parlimen British yang diketuai oleh L. D. Grammant dan D. R. William untuk meninjau kehendak orang Melayu. Hasil daripada laporan mereka, British bersetuju membubarkan Malayan Union dan menubuhkan Persekutuan Tanah Melayu pada 1 Februari 1948. Persekutuan Tanah Melayu menjadi lindungan British. Dalam perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu, hak-hak istimewa orang Melayu dan kekuasaan serta kewibawaan Sultan dikekalkan. Selain itu, syarat kerakyatan telah diperketatkan.
9.0 RUJUKAN
Albert Lau. 1991. The Malayan Union Controversy. Singapore: Oxford University Press.
Ashraf Ibrahim. 2004. Gagasan Bangsa Malayan yang Bersatu 1945-57. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
Edrus, A. H. 1962. Peristewa-peristewa Siasah di Tanah Melayu. Singapura: Geylang Road.
Ibrahim Mahmood. 1981. Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu. Kuala Lumpur: Penerbit Pustaka Antara.
Allen, V. 1967. The Malayan Union. Yale University Southeast Asia Studies.
Barbara Watson Andaya & Leonard Y. Andaya. A History of Malaysia, The MacMillan Press Ltd. (1982).
The World Book Encyclopedia, World Book International (1994). ISBN 0-7166-6694-4
corak pemerintahan kerajaan-kerajaan awal di Asia Tenggara telah mempengaruhi perkembangan politik sejarah awal di rantau Asia Tenggara.
1.0 PENGENALAN
Sejak kurun pertama Masihi, telah muncul beberapa kerajaan awal di Asia Tenggara. Sebilangan besar kerajaan-kerajaan awal di Asia Tenggara adalah bercorak keindiaan kesan daripada pengaruh India. Istilah ‘Penghinduan’ telah digunakan oleh sarjana-sarjana Barat untuk menyatakan kesan pengaruh kebudayaan Hindu ke atas corak pemerintahan kerajaan-kerajaan awal di Asia Tenggara. Malah Coedes tergamak menamakan negeri-negeri yang beroleh kemajuan hasil daripada pengaruh Hindu itu sebagai lesetats hindouises walaupun agama Buddha Theravada akhirnya menjadi agama yang dianut oleh sebahagian besar penduduk-penduduk Burma, Arakan, Thai dan Kemboja. 1
Kerajaan awal di Asia Tenggara boleh dibahagikan kepada dua bentuk iaitu kerajaan agraria dan kerajaan maritim. Kedua-dua bentuk kerajaan ini telah muncul pada awal tahun Masihi (zaman proto-sejarah) dan menjadi asas penting kepada kerajaan-kerajaan yang wujud pada zaman klasik. Antara contoh kerajaan agraria ialah kerajaan Angkor dan Funan, manakala kerajaan maritim pula terdiri daripada kerajaan Kedah Tua, Srivijaya dan Majapahit. Kerajaan-kerajaan awal ini wujud adalah ekoran daripada faktor geografi, pertanian dan perdagangan. Namun, teras kejayaan kerajaan-kerajaan awal adalah bergantung kepada golongan pemerintah dan diperintah. Dua golongan ini muncul melalui corak pemerintahan yang diamalkan oleh kerajaan-kerajaan awal.
Bagi tempoh sebelum Masihi, kewujudan kerajaan puak-puak utama di Asia Tenggara dan dapat diketahui bagaimanakah kerajaan-kerajaan itu lahir. Dengan ini dapat dirumuskan sama ada orang-orang India telah menekankan bentuk organisasi atau corak pemerintahan atau masyarakat peribumi yang terpengaruh dengan kebudayaan India yang telah membentuk satu organisasi pemerintahan yang meniru corak India. Namun, corak pemerintahan kerajaan-kerajaan awal di Asia Tenggara telah mempengaruhi perkembangan politik sejarah awal di rantau Asia Tenggara.
__________________________
1 Hall D. G. E, Sejarah Asia Tenggara, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 1979, hlm 15
2.0 BENTUK KERAJAAN AWAL DI ASIA TENGGARA
Kerajaan awal di Asia Tenggara dapat dibahagikan kepada dua bentuk iaitu kerajaan agraria dan kerajaan maritim. Kedua-dua bentuk kerajaan ini telah muncul pada awal tahun Masihi atau pada zaman proto-sejarah dan menjadi batu asas kepada kerajaan-kerajaan yang wujud pada zaman klasik.
2.1 Kerajaan Agraria
Kerajaan-kerajaan agraria biasanya terletak di kawasan pedalaman Tanah Besar Asia Tenggara serta di muara dan lembangan sungai utama di Asia Tenggara. Kerajaan agraria merupakan kerajaan yang bergantung kepada kegiatan pertanian. Di samping itu, kerajaan agraria juga bergantung kepada kerajaan maritim untuk memperoleh hasil laut dan barangan import.
Kegiatan utama penduduk kerajaan agraria adalah bercucuk tanam, berburu, memungut hasil hutan, menangkap ikan dan sebagainya. Padi merupakan tanaman utama yang diusahakan oleh masyarakat agraria di Asia Tenggara. Terdapat dua jenis padi yang ditanam oleh masyarakat agraria iaitu padi sawah yang ditanam di kawasan tanah pamah dan padi humai dataran tinggi . Kegiatan pertanian menyebabkan mereka mempunyai teknologi pengairan yang baik serta sistem kertas yang mengikut rejim kerjasama yang ketat.
Contoh kerajaan agraria pada zaman proto sejarah ialah Dvaravati di Lembah Sungai Chao Pharaya (Thailand), Kerajaandan Funan di Lembah Mekong, Kerajaan Langkasuka dan kerajaan-kerajaan kecil yang wujud di Jawa.
2.2 Kerajaan maritim
Kerajaan maritime terletak di muara lembah sungai, kawasan persisiran pantai dan di kawasan kepulauan. Antara kerajaan-kerajaan maritime utama ialah di Tanah Melayu seperti Langkasuka (Sungai Yarang), Kalah (Sungai Takuapa), Chih-Tu (Sungai Kelantan), Fo-lo-an (Sungai Terengganu), Peng-Keng (Sungai Pekan, Pahang) dan Tiumah (Pulau Tioman). Manakala kerajaan maritime di kepulauan Indonesia pula antaranya ialah Srivijaya (Sungai Musi) dan Mo-lo-yu (Sungai Batanghari).
Kerajaan maritime sekurang-kurangnya mempunyai sekurang-kurangnya sebuah pusat pelabuhan utama yang dilengkapi dengan pelbagai kemudahan perdagangan, tempat persinggahan dan mempunyai tempat kegiatan agama Hindu-Buddha. Pelabuhan-pelabuhan yang wujud di kerajaan maritime dibahagikan kepada beberapa kategori iaitu pelabuhan pembekal, pelabuhan kerajaan dan pelabuhan entrepot.
Masyarakat maritime terdiri daripada masyarakat tempatan, orang laut dan pedagang luar. Berbeza dengan kerajaan agrarian, di kerajaan maritime biasanya lebih daripada satu bahasa digunakan. Namun, bahasa Melayu tetap digunakan sebagai bahasa perhubungan (lingua franca) di rantau Asia Tenggara. Penggunaan bahasa Melayu ketara dalam urusan perdagangan kerana orang Melayu merupakan pelaut, pedagang dan peneroka yang terulung di rantau Asia Tenggara.
Masyarakat maritim juga mempunyai kemahiran belayar ke kawasan yang lebih jauh atas tujuan perdagangan atau sebagainya. Pelbagai kaedah digunakan oleh masyarakat maritime dalam memulakan pelayaran, antaranya dengan menggunakan panduan bintang di langit. Selain itu, masyarakat maritime juga berkemahiran tinggi dalam membuat perahu untuk perdagangan jarak jauh dan kapal layar untuk perdagangan jarak jauh. Pembentukan masyarakat majmuk juga merupakan ciri masyarakat maritim. Bagi memastikan kerajaan maritime meningkatkan kejayaan, mereka memerlukan sebuah masyarakat perdagangan yang kukuh dengan mewujudkan sebuah kerajaan yang mempunyai pelbagai bangsa dan kewarganegaraan.
Antara contoh kerajaan maritim adalah Srivijaya, Tun-sun, Langkasuka, Pan-Pan, Kedah Tua, Melaka dan beberapa lagi.
3.0 CORAK PEMERINTAHAN KERAJAAN-KERAJAAN AWAL DI ASIA TENGGARA
Kebanyakan kerajaan-kerajaan awal di Asia Tenggara mengamalkan corak pemerintahan beraja. Corak pemerintahan beraja mempunyai beberapa ciri tertentu.
3.1 Terbahagi kepada beberapa kelas sosial
3.1.1 Raja
Corak pemerintahan kerajaan-kerajaan awal memperlihatkan pembahagian kepada tiga kelas sosial. Ketiga-tiga kelas sosial yang wujud mempunyai peranan yang berbeza di antara satu sama lain. Kelas teratas dalam hierarki sosial pemerintahan kerajaan awal dinaungi oleh seorang raja. Raja mempunyai kuasa mutlak yang tidak dimiliki olek kelas sosial lain. Pada masa yang sama, agama Hindu dan Buddha telah menjadi sebahagian daripada kekuasaan seseorang raja atau pemerintah. Raja atau pemerintah dipercayai mempunyai unsur magis atau kebolehan luar biasa. Di samping itu, raja-raja juga turut dianggap memiliki kuasa kedewaan dan telah disamakan kedudukannya dengan dewa-dewa yang menunjukkan tradisi Brahmin iaitu tertumpu kepada konsep devaraja serta dianggap berkuasa penuh dalam hal keagamaan dan adat istiadat.
Raja berkuasa dalam soal pengadilan, perdagangan atau pertanian, perhubungan luar, ketenteraan dan percukaian. Di samping berkuasa, raja juga bertanggungjawab dalam hal pembangunan ekonomi, kemakmuran dan kebajikan sosial negara dan rakyat. 2 Contohnya, Raja Funan dan Angkor terlibat dalam pembinaan sistem pengairan dan bertanggungjawab secara langsung dalam pengurusannya. Raja Indravarman 1 telah membina sistem pengairan dan baray (tempat takungan air buatan manusia yang berbentuk tasik) yang mampu mengairi kawasan seluas 12.5 juta ekar. Ini menghasilkan beras yang mencukupi untuk rakyatnya.
3.1.2 Pembesar
Kelas sosial selepas raja diduduki oleh golongan pembesar, bangsawan atau pertuanan. Golongan ini termasuk dalam golongan pemerintah. Golongan ini berperanan sebagai penasihat raja dalam semua urusan kerajaan. Golongan pembesar, bangsawan, dan pertuanan lebih berkuasa di wilayah-wilayah tertentu. Selain itu, pembesar juga bertugas dalam memungut cukai dan ufti daripada rakyat dan utusan-utusan daripada kerajaan lain. Pembesar dibahagikan kepada beberapa bahagian iaitu terdapat pembesar pusat dan pembesar daerah yang menjalankan tugas di kawasan masing-masing. Namun, terdapt juga perbezaan di antara pembesar di sesebuah kerajaan awal dengan kerajaan awal yang lain.
Golongan pembesar juga berperanan sebagai pembekal tenaga tentera. Semasa peperangan, pembesar bertanggungjawab membekalkan tentera kepada kerajaan. Tenaga tentera dalah terdiri daripada rakyat jelata dalam sesebuah kerajaan tersebut. Pembesar juga diamanahkan menjaga sesebuah kawasan dengan baik dan adil. Dalam kerajaan awal. Pembesar akan menentukan bentuk pentadbiran kawasan serta sistem pungutan cukai. Golongan ini juga bertanggungjawab memelihara keamanan di kawasan pentadbiran dan mempertahankannya daripada ancaman luar. Pembesar juga mejadi orang perantaraan antara raja dengan rakyat. Pembesar memastikan rakyat dalam kawasan pentadbirannya taat setia kepada raja.
3.1.3 Rakyat
Rakyat merupakan golongan yang paling rendah dalam sistem beraja kehinduan. Rakyat tergolong dalam golongan yang diperintah. Golongan ini mempunyai taat setia yang tidak berbahagi kepada raja dan golongan pembesar iaitu selaku golongan yang memerintah. Rakyat membayar cukai kepada raja dan golongan pembesar. Mereka mematuhi arahan raja atau pembesar. Misalnya, rakyat rela menjadi tenaga tentera, buruh dan sebagainya. Dengan kata lain, rakyat mengerah tenaga demi memenuhi tuntutan pemerintah. Tanpa rakyat, sesebuah kerajaan tidak akan berjalan atau berfungsi kerana rakyat mempunyai kepentingan yang besar kepada sesebuah kerajaan atau negeri.
Contohnya di Srivijaya, seperti negeri-negeri sebelumnya, Srivijaya mempunyai organisasi pentadbiran yang teratur. Inskripsi Telaga Batu yang dipercayai bertarikh dalam lingkungan suku abad akhir abad ketujuh, member gambaran tentang organisasi dan pentadbiran Empayar Srivijaya. Wolters berpendapat, Empayar Srivijaya dapat dibahagikan kepada tiga jenis kawasan. Sementara itu, de Casparis berpendapat berasaskan kepada inskripsi Telaga Batu yang mempercayai bahawa Srivijaya itu merupakan sebuah kadatuan atau empayar.
Kadatuan Srivijaya itu dibahagikan kepada beberapa mandala dan tiap-tiap mandala yang tertakluk kepada Srivijaya terletak di bawah pemerintahan seorang datu. Tiap-tiap datu itu pula mugkin mempunyai pembantu dalam hal kadatuan –praddatuan yang bergelar parvanda atau ketua tentera. Di zaman Kesultanan Melaka, wujud jawatan yang sama dengan datu tetapi nama jawatan itu berbeza iaitu mandulika.
Datu yang berketurunan raja, boleh dilantik daripada anak raja. Dalam hierarki kelas sosial dan hierarki pentadbiran di Srivijaya, terdapat empat kelas anak raja. Kelas yang paling tinggi ialah Yuvaraja. Ia berperanan sebagai Raja Muda atau Tengku Mahkota. Di bawah yuvaraja ialah pratiyuvaraja. Anak raja daripada kelas ini dilantik menjadi yuvaraja. Sementara anak raja yang lain digelar sebagai rala kumara. Ketiga-tiga kelas anak raja itu layak mewarisi takhta kerajaan tetapi perlu mengikut hierarki. Mereka adalah berdarah raja di kedua-dua belah pihak iaitu ibu dan bapa. Rajaoutra merupakan kelas anak raja yang keempat dimana kelas ini tidak layak dilantik menjadi raja kerana mereka itu bukan berketurunan raja dan mungkin anak gundik.
Dalam organisasi sosial dan politik Srivijaya, jelas kelihatan wujud dua kelas utama. Pertama, kelas daripada golongan diraja yang termasuk kaum kerabat dan anak-anak raja. Penghormatan dan status dalam golongan diraja bergantung kepada kedudukan mereka mengikut hierarki dalam kelas itu. Hal ini disahkan secara spiritual oleh inskripsi Kota Kapur.
Di bawah golongan raja, terdapat golongan pentadbir yang terdiri daripada senapati, nayaka, pratyaya, hajiprajaya dan dandanayaka. Senapati mempunyai tugas sebagai ketua kepada hulubalang dan fungsinya mungkin juga sama dengan fungsi Laksamana pada zaman Kesultanan Melayu Melaka. Sementara nayaka berperanan sebagai Penghulu Bendahari dan Hajipratyaya berperanan seperti Temenggung atau ‘Royal Sheriffs’. Selain daripada pembesar-pembesar itu, terdapat pembesar-pembesar lain yang mungkin dapat dimasukkan ke dalam kelas pentadbir ialah murdahaka yang berperanan sebagai penghulu, Tuhan Vatakvurah mungkin peranannya sama dengan Syahbandar pada zaman Kesultanan Melaka dan Adhyaksa nicavarna sebagai penghulu rakyat kasta bawah. Pada zaman Empayar Srivijaya, terdapat juga golongan orang kaya-kaya atau Kumaramatya (Non-Royal Ministers). Selain itu terdapat kelas pekerja seperti Kayasdpa (Kerani), Sthapaka (Arkitek), Puhawang (Pekerja kapal) dan sebagainya.
Kelas sosial yang seterusnya ialah orang merdeka dan golongan hamba abdi. Kewujudan kelas orang merdeka dan hamba abdi jelas kelihatan dalam inskripsi Telaga Batu. Ini adalah kerana ddalam inskripsi Telaga Batu, tercatit satu jawatan yang bergelar penghulu atau ketua bagi rakyat yang merdeka yang terdiri daripada kelas kasta rendah. Di samping itu, terdapat pula hulun hali atau hamba raja.
3.2 Politik tempatan bersifat autokratik dan bersistem parental (hilang ciri-ciri demokrasi)
Sistem atau corak pemerintahan beraja yang diamalkan oleh kerajaan-kerajaan awal di Asia Tenggara menyebabkan kemunculan beberapa kelas sosial yang berbeza. Keadaan ini menyebabkan kuasa bertokok di tangan golongan yang memerintah. Ini menyebabkan politik sejarah awal Asia Tenggara bersifat autokratik dan bersistem parental.
Autokratik di sini bermaksud pemerintahan yang memperlihatkan satu bentuk kuasa mutlak. Pemimpin atau pemerintah autokrasi iaitu raja atau datu cenderung untuk memimpin dan menggunakan kuasa secara paksaan. Pemerintah pada zaman kerajaan awal di Asia Tenggara membuat sesuatu keputusan organisasi dan mekanistik di mana satu hierarki kuasa dan pembuatan keputusan adalah terpusat.
Sistem parental pula bermaksud sistem pewarisan kuasa berdasarkan kekeluargaan. Ini bermaksud hanya kaum kerabat diraja sahaja yang layak memerintah. Misalnya kerajaan Angkor, raja dianggap sebagai devaraja atau raja tuhan. Baginda mempunyai kuasa veto (kuasa pemutus) dalam semua hal kenegaraan dan kehidupan rakyat.
3.3 Wujud hukuman yang berbeza mengikut kelas tertentu
Corak pemerintahan kerajaan awal juga telah mempengaruhi politik (pentadbiran) kehakiman atau pelaksanaan undang-undang awal di Asia Tenggara. Pelaksanaan hukuman adalah berbeza mengikut kelas-kelas tertentu. Semakin tinggi taraf kedudukan sosial, maka semakin ringan hukuman yang akan diterima . Ini bermakna golongan rakyat akan menerima hukuman yang lebih berat berbanding kelas-kelas sosial lain. Keadaan ini telah menimbulkan taat setia kepada raja kerana golongan rakyat takut untuk menderhaka.
4.0 BAGAIMANA CORAK PEMERINTAHAN KERAJAAN AWAL DI ASIA TENGGARA TELAH MEMPENGARUHI PERKEMBANGAN POLITIK DI RANTAU INI?
4.1 Kemunculan golongan pemerintah dan diperintah
Golongan pemerintah dan golongan diperintah merupakan dua golongan yang berperanan besar dalam menggerakkan jentera politik sesebuah kerajaan awal. Golongan ini wujud hasil daripada pembahagian kelas sosial yang berbeza. Golongan yang diperintah harus melaksanakan pekerjaan yang ditetapkan, maka perlu ada ketua atau pemimpin yang tahu menguruskan aset asas yang terdapat pada sesebuah negeri atau kerajaan. Dari sini muncul individu atau golongan berkaliber yang diterima oleh rakyat sebagai pemimpin mereka apabila individu atau golongan itu dapat memberi jaminan keselamatan dan kemewahan kepada mereka. Dari tahap ini seseorang atau golongan yang telah mendapat kepercayaan ramai akan meningkat menjadi pemimpin yang lebih tinggi sehingga ke tahap raja atau pemerintah.
Namun, sistem pewarisan takhta berdasarkan sistem parental juga berlaku. Seseorang raja atau pemerintah muncul hasil daripada sistem kekeluargaan yang membolehkan mereka digelar sebagai golongan pemerintah. Dapat dilihat betapa pentingnya pengaruh Hindu-Buddha dalam corak pemerintahan kerajaan awal kerana pengaruh ini telah memberi apa yang diperlukan dalam menjadikan seseorang lebih berkuasa dan ditaati dalam politik. Golongan diperintah pula adalah golongan rakyat biasa yang perlu taat setia kepada raja. Golongan ini akan melaksanakan segala suruhan raja atau pemerintah seperti membayar cukai dan member sumbangan tenaga bagi pekerjaan raja, mengerahkan tenaga untuk mempertahankan raja dalam peperangan dan tidak menderhaka kepada raja.
Buktinya di Srivijaya, golongan pemerintah iaitu raja atau pemerintah menjalankan usaha kebajikan untuk rakyatnya dan juga menggerakkan hubungan dengan raja-raja serta mentadbir Srivijaya secara adil. Manakala golongan diperintah pula mestilah berbakti kepada raja, mengerahkan tenaga bagi pekerjaan raja dalam peperangan dan tidak menderhaka kepada raja. Dengan ini, muncullah satu sistem politik yang kukuh di Srivijaya sehingga membawa kepada pekembangan politik di rantau Asia Tenggara.
4.2 Menjalin hubungan persahabatan yang cergas
Corak pemerintahan yang diamalkan oleh hampir keseluruhan kerajaan awal di Asia Tenggara telah menggalakkan hubungan luar. Dengan kata lain, golongan raja atau pemerintah yang muncul hasil daripada corak pemerintahan pada zaman itu telah membawa pendekatan yang jitu dalam mengembangkan politik iaitu telah menggalakkan hubungan luar. Terdapat beberapa contoh kerajaan awal yang mengamalkan hubungan luar sehingga berjaya mengembangkan pengaruh kerajaannya.
4.2.1 Majapahit
Menjelang kurun ke-14, Majapahit berjaya menyatukan seluruh Asia Tenggara melalui hubungan persahabatan dengan Kerajaan Melayu-Jambi pada tahun 1377 (Raja Muda Adityawarnaman sebagai ketuanya), Kerajaan Tanjungpura di Kalimantan Barat dan negara-negara di Indo-China seperti Syangka, Martaban, Rajapura, Dharmanagari, Singanasari, Kemboja, Yuwarna, Langkasuka dan Tambralinga.
Hubungan persahabatan dengan negara-negara setempat bertujuan membentuk satu sistem pertahanan dalam menghadapi serangan dan ancaman kerajaan Mongul di bawah pimpinan Kublai Khan di China (1268-1294). Majapahit juga menjalankan hubungan persahabatan dengan empayar China di bawah Dinasti Ming (Raja Yung Lo) tetapi masih tetap bebas dan merdeka. Bagaimanapun, setiap tahun Majapahit menghantar perutusan menghadap Maharaja China di Peking di samping persembahan persahabatan.
Raja Majapahit sememangnya mementingkan hubungan persahabatan dalam mengukuhkan lagi hubungan politik dengan negara luar. Hubungan politik yang dijalin bukan atas dasar kepentingan politik sahaja tetapi penting dalam menghadapi serangan dan ancaman daripada musuh. Dengan ini, hubungan persahabatan yang dijalin oleh kerajaan Majapahit telah mempengaruhi perkembangan politik di rantau Asia Tenggara sehingga terbentuknya empayar-empayar yang kuat.
4.2.2 Srivijaya
Kebangkitan Dinasti Sailendra di Srivijaya telah membingungkan para sarjana dan pelbagai teori telah dikemukakan. Satu teori yang utama melihat kebangkitan itu kesan daripada perkahwinan diraja (dinasti). Walau bagaimanapun, pada 850 Masihi, Balaputradewa iaitu raja Srivijaya telah direkodkan sebagai keturunan daripada Dinasti Sailendra Jawa. Satu persoalan yang telah dibangkitkan ialah samada raja Srivijaya yang tersebut di muka A pada prasasti di Ligor itu sebenarnya raja Sailendra yang tersebut pada muka B. Ada sarjana-sarjana yang menganggap mereka berlainan dan mengemukakan bahawa raja yang kemudian itu ialah Balaputradewa iaitu seorang raja Srivijaya dan anak kepada seorang raja Sailendra di Jawa. Mengikut sebuah prasasti Nalanda, bertarikh lebih kurang tahun 8601 dia telah mendirikan sebuah biara untuk pengunjung-pengunjung agama dari Indonesia yang belajar ke sana dan untuk membiayai biara itu Raja Depavala telah memperuntukkan hasil-hasil pendapatan daripada beberapa buah kampung. 2 Namun, tidak pula kelihatan kedua-dua kerajaan di Sumatera dan Jawa telah bercantum. Pada masa yang sama, pegangan Dinasti Sailendra ke atas kerajaan Tengah Jawa telah merosot dan diganti oleh dinasti lain yang berpusat di Mataram.
Pada 900 Masihi, kuasa Srivijaya di kawasan Asia Tenggara sangat kukuh dan langsung tidak tercabar. Utusan-utusan dari Srivijaya dikirim ke China dan hubungan baik diwujudkan antara satu sama lain sehingga kerajaan Srivijaya diberi pengiktirafan. Namun, terdapat cubaan untuk menyerang Srivijaya, antaranya yang telah dibuat oleh Dharmavansa iaitu Raja Jawa Timur pada 900 Masihi tetapi telah dipatahkan dengan serangan besar-besaran ke atas Jawa Timur. Peristiwa itu telah menyebabkan kerajaan tersebut musnah dan rajanya telah mati dibunuh.
Srivijaya juga telah menjalin hubungan persahabatan dengan Chola iaitu sebuah kuasa maritime yang kuat di muara Sungai Ganges. Walau bagaimanapun, atas sebab yang tidak jelas, kedua-duanya telah berseteru dan pada tahun 1025 Masihi, Srivijaya telah diserang oleh Maharaja Rajendra (Chola) yang juga menyerang kawasan-kawasan di Semenanjung Tanah Melayu iaitu Kedah, Perak atau Gangga Negara. Namun, kedua-duanya berbaik semula dan keadaan ini membolehkan Srivijaya menjalin hubungan politik yang kukuh sehingga membolehkan Srivijaya menjadi pusat penyebaran agama Buddha. I-Tsing menyebut, terdapat 1000 sami Buddha di ibu kota Srivijaya.
4.3 Perluasan kuasa melalui penaklukan
Perluasan kuasa melalui penaklukan yang diamalkan oleh kerajaan awal di Asia Tenggara telah mempengaruhi perkembangan politik di rantau ini. Perluasan kuasa bermaksud memperkembang atau memperbesarkan pengaruh politik terhadap sesebuah negara lain melalui pelbagai cara terutamanya melalui penaklukan. Corak pemerintahan yang diamalkan oleh kerajaan awal di Asia Tenggara yang telah mendorong kepada usaha imperialisme ke atas kerajaan lain. Keadaan ini boleh dibuktikan melalui beberapa buah kerajaan awal yang menjalankan dasar perluasan kuasa melalui penaklukan yang ketara diasaskan oleh raja atau pemerintah yang lahir hasil daripada corak pemerintahan yang diamalkan sehingga telah mempengaruhi perkembangan perkembangan politik sejarah awal di rantau Asia Tenggara.
Kerajaan Funan
Dalam pemerintahan kerajaan Funan ketika diasaskan oleh Fan-Shih-Man pada abad ketiga semasa Dinasti Kaundinya 1 telah melakukan perluasan kuasa terhadap negara lain. Beliau telah mengarahkan pembinaan kapal-kapal besar untuk menyerang lebih daripada sepuluh kerajaan lain dan meluaskan jajahannya sehingga 1.6 kilometer ke barat dan Semenanjung Thailand. Pengaruh Funan juga sampai ke atas Chih-Tu menerusi penaklukan yang dilakukan oleh Fan-Shih-Man. Keadaan ini jelas memperlihatkan bahawa golongan raja yang muncul hasil daripada corak pemerintahan yang diamalkan telah menjalankan tugasnya sebagai raja dengan baik. Raja Funan telah menjalankan dasar perluasan kuasa melalui penaklukan dan ini sekaligus telah meluaskan lagi pengaruh politik Funan sehingga telah mempengaruhi perkembangan politik sejarah awal di rantau Asia Tenggara.
Kerajaan Srivijaya
Kerajaan Srivijaya juga telah menjalankan dasar perluasan kuasa melalui kaedah penaklukan. Idea ini telah dicetuskan oleh golongan raja atau pemerintah selaku golongan yang paling berkuasa dan menduduki hierarki tertinggi dalam pemerintahan. Golongan raja atau pemerintah Srivijaya menjalankan usaha penaklukan atas dorongan melunaskan matlamat dalam meluaskan pengaruh politik ke seluruh Asia Tenggara.
Srivijaya nampaknya mengalami kesukaran dalam usaha meluaskan pengaruh politik sereti yang tercatat dalam Buku Hsin T’ang Shu berkata bahawa terdapat empat belas buah bandar yang dikuasai oleh Srivijaya. Adakah Bandar-bandar itu menjadi saingan yang telah ditawannya? 7 Pada awalnya, jajahan takluk Srivijaya tidaklah luas tetapi merata-rata sehingga merangkumi atau sampai ke kawasan yang jauh di pelbagai pusat perdagangan , petempatan atau kenegerian yang masing-masing mempunyai kawasan kecil. Pengaruh politik yang dipupuk oleh kerajaan Srivijaya itu adalah bermatlamatkan kepada usaha meningkatkan perdagangan kerana Srivijaya adalah sebuah kuasa maritim (thalassocracy). Kuasanya tidak hanya nersandar kepada kuasa pertanian (tidak seperti kebanyakan empayar sezamannya), malah pusat kerajaannya adalah kira-kira ke pedalaman sungai Palembang iaitu di kawasan yang berhutan paya dan tidak sesuai untuk pertanian secara besar-besaran. Kuasa laut Srivijaya sangat kuat sehingga mengawasi Selat Melaka dan Selat Sunda. Pada akhir abad ke-13, Chua Ju Kua iaitu penguasa perdagangan asing China telah menulis tentang Srivijaya memaksa dan mengenakan cukai ke atas kapal-kapal yang lalu-lalang di selat tersebut. Keadaan ini jelas memperlihatkan tentang pengaruh politik kerajaan Srivijaya sehingga pihak lain tunduk atas permintaannya.
Dengan berpandukan kepada inskripsi daripada Kedudukan Bukit di Palembang, dapat dijelaskan bahawa pengasas Empayar Srivijaya adalah Dapunta Hiyam. Di bawah pemerintahan Dapunta Hiyam, Srivijaya berjaya menakluki Melayu-Jambi dan mengembangkan kuasa politiknya ke atas kawasan lain di sekitar Selat Melaka. Pada peringkat ini juga negeri Kedah telah jatuh ke bawah kuasa Srivijaya. Mengikut inskripsi Ligor, Jaiya dan negeri-negeri kecil lain di Segenting Kera menerima pengaruh politik Srivijaya selewat-lewatnya pada tahun 775 Masihi.
Burma
Anawrahtalah adalah raja yang mula-mula menyatukan Burma dari segi politik dan mengasaskan kebesaran Pagan. Kejayaannya yang paling penting adalah penaklukan ke atas kerajaan Mon di Thatom. Legenda-legenda menyatakan dia ada mengambil seorang sami bangsa Mon, bernama Shin Arahan untuk berkhidmat dengannya dan memujuk orang Burma menganut agama Hinayana. Langkah ini menimbulkan satu perselisihan dengan satu kesamian yang dikenali sebagai Ari yang berkuasa di kawasan Burma Hulu.Tapi mengikut Gordon Luce, tindakan Anawrahtalah itu mestilah dilihat dari segi latarbelakang perluasan kuasa Angkor ke sebelah Barat. 4 Penaklukan dilakukan bagi menyebar pengaruh politik sehingga membawa kepada perkembangan agama Hindu-Buddha.
Kerajaan Ayuthia
Sebagai kata Coedes, dari Kemboja orang Siam mengambil susunan politik, tamadun material, tulisan dan beberapa perkataan-perkataannya. Satu catitan tambahan yang bertarikh kemudian kepada prasasti Rama Khamheng meyebutkan butir-butir mengenai penaklukan-penaklukannya. Ia berbunyi: ‘Rama Khamheng adalah raja berdaulat bagi semua orang Thai… Dia dapat menakluki musuh-musuhnya yang tidak terhingga ramainya itu, memiliki Bandar-bandar yang luas dan beberapa banyak gajah Arab ke Timur dia dapat menawan kawasan sehingga ke Sarulung [Picit], Song Kwe [Pisnubok], Lum[Lomsak], Bacay, Sakhasehingga tebing Sungai Mekong dan sehingga Vieng Can, Vieng Kham yang menandakan sempadan negeri itu. Arah Selatan pula beliau menguasai sehingga Khionti [tebing Sungai Meping di antara Kampengpet dengan Bakhon Savan], Prek [Paknam Po], Supannaphum, Ratburi, Pecaburi, Si Thammarat [Ligor] dan sehingga ke laut menandakan sempadannya. Arah ke Barat beliau berjaya menakluki kawasan-kawasan sehingga Muong Cot [Me So], Hangsavati [Pegu] dan sehingga ke laut yang menandakan sempadannya. Arah ke utara pula beliau menakluki kawasan sehingga Muong Ple [Pre] Muong Plua [di tebing Sungai Nan] dan di seberang Sungai Mekong sehingga Muang Cava [Luang Perabang] menandakan sempadannya’. 5
5.0 KESIMPULAN
Sejak kurun pertama Masihi, telah wujud beberapa kerajaan awal di Asia Tenggara. Kesan politik daripada pengaruh India di Asia Tenggara telah melahirkan sebilangan negeri atau kerajaan yang mengikut corak keindian. Corak keindian telah mewujudkan corak pemerintahan beraja di sebilangan negeri di Asia Tenggara.
Antara ciri-ciri pemerintahan beraja adalah terbahagi kepada beberapa kelas sosial, politik tempatan bersifat autokratik dan bersistem parental, wujud hukuman yang berbeza mengikut kelas-kelas tertentu dan sebagainya lagi. Corak pemerintahan kerajaan awal di Asia Tenggara telah mempengaruhi perkembangan politik sejarah awal di rantau ini adalah dengan munculnya golongan pemerintah dan diperintah, menjalin hubungan persahabatan yang cergas dan meluaskan kuasa melalui penaklukan. Dasar menjalin hubungan persahabatan dan perluasan kuasa melalui penaklukan adalah matlamat yang diutarakan oleh golongan pemerintah.
Konklusinya, corak pemerintahan yang diamalkan oleh kerajaan-kerajaan awal di Asia Tenggara iaitu sistem pemerintahan beraja telah mempengaruhi perkembangan politik di rantau Asia Tenggara.
Subscribe to:
Posts (Atom)